Cúng giao thừa thường thực hiện vào đúng thời khắc chuyển từ năm cũ sang năm mới trong đêm 30 Tết. Cúng giao thừa còn có tên gọi là lễ trừ tịch, có tên gọi này là vì theo quan niệm và niềm tin của người xưa rằng hàng năm đều có một vị thần Hành Khiển trông coi việc nhân gian sẽ bàn giao công việc lại cho vị thần mới cho nên chúng ta làm lễ tiễn người cũ, đón người mới.
 |
Từ xưa đến nay theo truyền thống của người Việt Nam vẫn cúng giao thừa trong nhà và ngoài trời. Vậy ý nghĩa và cách chuẩn bị mâm cúng trong nhà và ngoài trời khác nhau như thế nào?
Mâm cỗ cúng ngoài trời
Người Việt quan niệm có 12 vị hành khiển và 12 phán quan (phán quan là vị thần giúp việc cho các vị hành khiển). Với mỗi năm sẽ có một vị quan Hành khiển đảm đương công việc cai trị hạ giới khác nhau và cứ sau 12 năm thì lại có sự luân phiên trở lại.
Theo tục lệ cổ truyền, người Việt tin rằng giao thừa là thời khắc mà các vị quan Hành khiển sẽ bàn giao công việc cai trị trong năm. Lúc đó họ đi thị sát dưới hạ giới, rất vội không kịp vào tận bên trong nhà được, nên bàn cúng thường được đặt ở ngoài cửa chính mỗi nhà. Đây được gọi là lễ cúng Giao thừa ngoài trời.
Mâm cúng giao thừa ngoài trời được ví như một buổi tiệc để tiễn đưa các vị quan hành khiển và phán quan năm cũ và nghênh đón vị thần mới. Do đó, gia chủ cần thật thận trọng khi tiến hành chuẩn bị lễ cúng giao thừa ngoài trời và tìm hiểu mâm cúng giao thừa ngoài trời gồm những gì, cúng giao thừa ngoài trời cần những gì, văn cúng giao thừa ngoài trời thật đầy đủ để cầu cho cả nhà được bình an, hạnh phúc trong năm mới.
Người ta thường tìm hiểu cách cúng đêm giao thừa và làm theo vì ý nghĩa của lễ cúng giao thừa đó là xóa bỏ đi hết những điều xấu, kém may mắn của năm cũ để cầu những điều tốt đẹp của năm mới sắp đến. Lễ trừ tịch còn là lễ để “khu trừ ma quỷ”, do đó có từ “trừ tịch”.
 |
Gia chủ chuẩn bị mâm lễ cúng ngoài trời gồm những lễ vật sau:
- Mâm ngũ quả
- Nhang (nên là 3 cây nhang to)
- Hoa
- Đèn/nến
- Trầu cau
- Muối gạo
- Trà rượu
- Quần áo mũ nón thần linh
- Thủ lợn luộc
- Gà trống luộc
- Xôi
- Bánh Chưng
Trong đó, gia chủ cần đặc biệt chú ý đến lễ vật là con gà trống luộc. Nên chọn gà trống mới bắt đầu tập gáy, chưa đạp mái, khỏe mạnh, mỏ vàng, mào cờ, chân gà màu vàng.
Ngoài ra, gia đình không có nhiều điều kiện thì lễ vật chuẩn bị dù đơn giản, nhưng chỉ cần thể hiện lòng thành đối với các bậc thần linh, ông bà gia tiên.
Theo quan niệm dân gian, cần tiến hành lễ cúng ngoài trời trước. Cần đặc biệt chú ý tới cách bày mâm cúng giao thừa ngoài trời và sắm đầy đủ lễ vật. Sau khi cúng giao thừa ngoài trời, gia chủ sẽ thực hiện lễ cúng Giao Thừa trong nhà để cúng Thổ Công, thần Thổ Công là vị thần cai quản trong nhà. Đồng thời, nhằm để lễ tổ tiên, cầu xin tổ tiên phù hộ cho gia đình trong năm mới gặp được nhiều điều tốt lành.
Theo nhiều chuyên gia phong thủy, Hỷ thần ở hướng Đông Bắc, Tài thần ở hướng Nam nên có thể tùy theo hai hướng đấy mà đặt lễ vật cúng giao thừa ngoài trời. Người đứng khấn phải quay mặt về hướng Đông Bắc hay chính Nam mà cúng chứ không phải đặt con gà, đĩa xôi về hướng đó. Quan trọng khi cúng giao thừa phải thành tâm là được.
Mâm cúng giao thừa trong nhà
 |
Khi cúng xong ngoài trời thì gia chủ bắt đầu vào cúng trong nhà, mâm cúng giao thừa trong nhà cũng không kém phần quan trọng. Việc cúng giao thừa trong nhà là lễ cúng tổ tiên gia đình, cầu mong ông bà tổ tiên phù hộ độ trì cho gia đình một năm mới nhiều sức khỏe, gặp nhiều điều tốt lành.
Trong mâm cổ cúng giao thừa trong nhà chúng ta cần chuẩn bị những món ăn trong ngày Tết được chế biến cẩn thận, trang nghiêm và sạch sẽ. Mâm cổ sẽ được chia làm 2 phần mâm cỗ mặn, mâm cỗ ngọt và chay.
Mâm cỗ mặn:
- Bánh chưng
- Giò
- Chả
- Xôi gấc hoặc xôi các loại
- Gà luộc
- Rượu
Ngoài những lễ vật trên, gia chủ có thể thêm những món ăn gần gũi và thân thuộc với cuộc sống hằng ngày của mình. Ngoài ra, tùy thuộc vào mỗi vùng miền, những món mặn được bày cúng trên bàn thờ trong những cũng mang những nét đặc trưng riêng.
 |
Mâm cỗ ngọt:
- Bánh kẹo
- Các loại mứt tết
- Hoa
- Đèn/nến
- Nhang
Khi sắp xếp các vật phẩm trên bàn cúng, gia chủ và các thành viên trong gia đình đứng trang nghiêm, lịch sự trước bàn thờ.
Đầu tiên là khấn thần Thổ - vị thần có nhiệm vụ cai quản trong nhà, xin phép cho Tổ tiên, ông bà được về ăn Tết cùng gia đình.
Tiếp theo gia chủ khấn xin tổ tiên, mong được ông bà, các cụ phù hộ cho các thành viên trong gia đình năm mới được bình an, sức khỏe dồi dào. Các chùa chiền, đền miếu cũng cúng giao thừa. Tuy nhiên, lễ cúng trên mâm cúng sẽ là đồ chay.
Khi cúng Giao thừa tất cả các thành viên trong gia đình phải có mặt đông đủ, đứng trang nghiêm trước bàn thờ, chắp tay và khấn tổ tiên để xin được các cụ phù hộ độ trì trong năm mới được an khang thịnh vượng, sức khỏe tốt.
*Thông tin trong bài chỉ mang tính tham khảo, chiêm nghiệm!
