Không ai trong số những người chiến thắng giải năm 2021 ở các hạng mục là nữ, một số nhà phê bình cho rằng có thêm bằng chứng về sự thiên vị có hệ thống trong khoa học. Phụ nữ vốn đã ít có khả năng được tín nhiệm hoặc được đặt tên là tác giả chính trên các bài báo khoa học mặc dù ngày càng có nhiều phụ nữ tham gia nghiên cứu khoa học.
Tuy nhiên, những người khác cho rằng năm ngoái là một bước ngoặt trong một xu hướng tích cực hơn, chỉ ra hiệu ứng tụt hậu do Ủy ban Nobel thường tôn vinh những tiến bộ đã xảy ra cách đây ba hoặc bốn thập kỷ, khi có ít phụ nữ hơn ở các vị trí cấp cao trong các lĩnh vực khoa học.
David Pendlebury, một nhà phân tích cấp cao tại Clarivate, phân tích tần suất các bài báo quan trọng của một nhà khoa học được các đồng nghiệp trích dẫn, theo ông đó là dữ liệu để đánh giá liệu một người có giành được giải Nobel hay không.
“Hai thập kỷ trước, sẽ rất hiếm khi tôi tìm thấy một phụ nữ được chỉ định nhận giải thưởng. Nhưng chúng tôi nhận thấy hóa ra có nhiều phụ nữ… trong hàng ngũ các nhà nghiên cứu hàng đầu”, ông nói trước khi công bố giải Nobel 2022. “Đó là lý do tại sao tôi nói rằng ngày càng nhiều phụ nữ nhận được giải Nobel ... và sẽ đa dạng hơn về mặt địa lý.”
Năm 2020, hai phụ nữ, Emmanuelle Charpentier và Jennifer A.Doudna, đoạt giải Nobel hóa học, nhờ phát triển phương pháp CRISPR để chỉnh sửa bộ gen, trong khi Andrea Ghez là một phần của bộ ba đoạt giải Nobel vật lý cho khám phá của một hố đen siêu lớn.
Dù cho Ủy ban Nobel được yêu cầu xem xét sự đa dạng về giới tính, địa lý và lĩnh vực của những người được đề cử, nhưng những người chiến thắng vào năm 2019 tất cả hầu như vẫn là nam giới, trong khi năm 2018, Donna Strickland được vinh danh nhận giải, là người phụ nữ đầu tiên được trao giải về vật lý kể từ năm 1963.
Việc dự đoán ai sẽ đoạt giải Nobel là rất khó. Danh sách ngắn này là bí mật, cũng như những người được đề cử, và các tài liệu tiết lộ chi tiết của quá trình lựa chọn được niêm phong trong 50 năm.
Tuy nhiên, không thiếu những ứng viên nữ xứng đáng trở thành những người đoạt giải khoa học tiếp theo. Dưới đây là năm nhà khoa học nữ và những khám phá thay đổi cuộc sống mà họ đã thực hiện.
Các gen gây ung thư: Vào những năm 1970, trong khi người ta hiểu rằng đôi khi ung thư xảy ra do di truyền trong các gia đình, nghiên cứu về ung thư lại tập trung vào virus. Với nền tảng nghiên cứu sự khác biệt di truyền giữa người và tinh tinh, Tiến sĩ Mary-Claire King, hiện là giáo sư y khoa và khoa học bộ gen tại Trường Y Đại học Washington, đã có một cách tiếp cận mới.
 |
| Mary-Claire King, nhà di truyền học người Mỹ, người đã xác định một gen làm tăng tính dễ bị tổn thương đối với bệnh ung thư vú khi ở dạng đột biến ở Jerusalem, ngày 7/9/2014. |
Bà đã phát hiện ra vai trò của một đột biến gen BRCA1 trong ung thư vú và ung thư buồng trứng. Khám phá đã cho phép kiểm tra di truyền có thể xác định những phụ nữ có nguy cơ mắc ung thư vú cao, cũng như các bước để giảm nguy cơ của họ, chẳng hạn như các cuộc phẫu thuật phòng ngừa và sàng lọc bổ sung.
Đột phá về vắc xin: Tiến sĩ Katalin Karikó, phó chủ tịch cấp cao của BioNTech có trụ sở tại Đức, đã giành được giải thưởng Lasker năm 2021, một vinh dự thường được coi là tiền thân của giải Nobel.
 |
| Katalin Kariko đóng một vai trò quan trọng trong việc phát triển vắc xin mRNA. |
Cùng với Drew Weissman, giáo sư nghiên cứu vắc xin tại Đại học Pennsylvania, bà đã đi tiên phong trong phương pháp sử dụng RNA thông tin tổng hợp để chống lại bệnh tật liên quan đến việc thay đổi cách cơ thể sản xuất kháng thể chống lại virus.
Trước đây, nghiên cứu của họ nhận được rất ít sự chú ý khi xuất bản lần đầu tiên vào năm 2005, nhưng hiện nay nghiên cứu của họ hiện là cơ sở của hai loại vắc-xin Covid-19 được sử dụng rộng rãi.
Sự tò mò về thiên văn: Jocelyn Bell Burnell, một nhà vật lý đến từ Bắc Ireland, đã đóng góp vào việc phát hiện ra sao xung, một hiện tượng thiên văn khó hiểu, khi còn là sinh viên sau đại học tại Đại học Cambridge. Tuy nhiên, chính người giám sát của bà, Antony Hewish, người từng đoạt giải Nobel vật lý năm 1974, là người có công cho phát hiện này.
 |
| Nhà vật lý thiên văn người Bắc Ireland nổi tiếng Jocelyn Bell Burnell đã phát hiện ra sao xung. |
Trong các cuộc phỏng vấn, Bell Burnell tỏ ra hào hứng về việc bị coi thường, nói rằng bà tự hào vì những ngôi sao mà mình quan sát, đã thuyết phục được hội đồng giải thưởng. “Những người cùng thời với tôi còn thất vọng về giải Nobel hơn là tôi khi không được công nhận.
Một trong số họ đã dán nhãn nó là giải thưởng 'No-Bell'! " bà nói trong một cuộc phỏng vấn. Năm 2018, bà đã được trao Giải thưởng đột phá đặc biệt về Vật lý cơ bản, giá trị giải thưởng đến 2,3 triệu bảng Anh. Bà đã quyên góp số tiền để giúp những người thuộc các nhóm không được đại diện trở thành nhà vật lý.
Hóa học mang tính cách mạng: Tiến sĩ Carolyn Bertozzi, giáo sư tại Đại học Stanford, đã đi tiên phong trong lĩnh vực mới được gọi là hóa học sinh học, tập trung vào các phản ứng hóa học trong tế bào sống có thể được tiến hành mà không can thiệp vào các quá trình tế bào bẩm sinh.
 |
| Carolyn Bertozzi, một nhà hóa học tại Stanford, tại trụ sở Khoa học Grace ở Menlo Park, California, ngày 17/11/2019. |
Bà tìm cách tìm hiểu lý do tại sao các tế bào được bao phủ bởi đường và cách các phân tử đường này góp phần gây ra các bệnh như ung thư, viêm nhiễm và nhiễm trùng do vi khuẩn. Việc biến đổi những tế bào này thông qua hóa học sinh học đã dẫn đến những phương pháp mới để điều trị nhiều loại bệnh. Bà đã giành giải Wolf năm nay về hóa học, và cũng là một nhà vận động tích cực cho quyền của LGBT.
Ngăn ngừa bệnh hồng cầu hình liềm: Tiến sĩ Marilyn Hughes Gaston đã dành phần lớn cuộc đời mình để tìm hiểu về bệnh hồng cầu hình liềm, một tình trạng di truyền trong đó cơ thể không thể sản xuất hemoglobin bình thường. Ảnh hưởng đến trẻ em, nó dẫn đến tổn thương mô, gây suy nhược và thậm chí tử vong.
 |
| Công việc của Tiến sĩ Marilyn Gaston, đảm bảo rằng trẻ em được sàng lọc bệnh hồng cầu hình liềm khi mới sinh. |
Gaston bắt đầu quan tâm đến tình trạng này khi đang thực tập tại Bệnh viện Đa khoa Philadelphia vào năm 1964. Năm 1986, bà công bố kết quả một nghiên cứu quốc gia đột phá chứng minh hiệu quả của việc cho trẻ em mắc bệnh hồng cầu hình liềm điều trị bằng penicillin lâu dài, để ngăn ngừa nhiễm trùng do dịch bệnh. Kết quả nghiên cứu của Gaston là mọi đứa trẻ đều được sàng lọc bệnh hồng cầu hình liềm khi mới sinh. Bà cũng là người Mỹ gốc Phi đầu tiên lãnh đạo Cục Chăm sóc Sức khỏe Ban đầu Hoa Kỳ.
Giải Nobel sinh lý học hoặc y học được công bố vào thứ Hai (3/10), tiếp theo là giải vật lý vào 4/10 và giải Nobel hóa học vào hôm nay, thứ Tư (5/10). Giải Nobel văn học và Nobel Hòa bình sẽ được công bố lần lượt vào thứ Năm và thứ Sáu.
(Nguồn: CNN)
