Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc cho biết các bệnh thực vật đã gây thiệt hại cho nền kinh tế toàn cầu hơn 220 tỉ USD mỗi năm và côn trùng xâm lấn gây thiệt hại ít nhất 70 tỉ USD/năm.
Theo Leah Buchman, nhà côn trùng học tại Đại học Georgetown (Mỹ), sâu bệnh thích nghi dễ dàng với khí hậu thay đổi, với nhiệt độ ấm hơn cho phép chúng sinh sản và di cư nhanh hơn, từ đó làm giảm sản lượng cây trồng.
"Khi nhiệt độ tăng lên, bạn sẽ thấy phạm vi địa lý mở rộng và phạm vi hoạt động của côn trùng mở rộng, điều này sẽ làm tăng thêm những căn bệnh mà côn trùng lây lan", Leah Buchman nói.
Cây có múi bị bệnh vàng lá gân xanh. Ảnh: Getty Images
Hậu quả là loài sâu bướm phá hoại có nguồn gốc từ châu Mỹ đã được phát hiện ăn ngô và các loại ngũ cốc khác trên khắp châu Phi, châu Á. Một loại ruồi trắng gắn liền với khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới đã phá hủy các đồn điền cà chua ở châu Âu.
Dưới đây là một số loại cây trồng đang gặp khó khăn khi số lượng côn trùng phá hoại chúng ngày càng gia tăng:
Ca cao
Tây Phi, nơi chiếm 2/3 nguồn cung ca cao toàn cầu, đã gặp khó khăn nghiêm trọng với vụ thu hoạch trong những mùa gần đây, khiến giá bán buôn tăng vọt gần mức cao lịch sử trong năm nay.
Hai căn bệnh đặc biệt đã làm phức tạp thêm vấn đề. Bệnh quả đen là do các sinh vật giống nấm lây lan nhanh chóng trên quả cacao trong điều kiện ẩm ướt, khiến chúng có màu đen hoặc nâu.
Vỏ cacao bị bệnh. Ảnh: AFP/Getty
Theo một số nghiên cứu, bệnh đen quả đã gây ra sự phá hủy tới 30% số cây ca cao hàng năm. Những đợt mưa lớn kéo dài kết hợp với hình thái bất thường đã làm tăng cơ hội lây lan của bệnh đen quả.
Virus gây sưng chồi lây truyền qua rệp sáp hại cây ca cao, làm giảm đáng kể năng suất cây trồng trước khi làm chết cây. Rệp sáp phát triển mạnh ở nhiệt độ ấm hơn và có thể lây lan vi rút nhanh chóng ngay cả khi chỉ một cây con bị nhiễm bệnh. Theo Tổ chức Nông Lâm Thế giới, nhổ bỏ những cây bị nhiễm bệnh là cách duy nhất để kiểm soát dịch bệnh.
Steve Wateridge, trưởng nhóm nghiên cứu tại công ty Dịch vụ Nghiên cứu Nhiệt đới, cho biết khoảng 20% vụ ca cao ở Bờ Biển Ngà bị nhiễm bệnh sưng chồi.
Cà chua
Giá cà chua ở Ấn Độ đã tăng 700% vào tháng trước, một mức tăng bất thường đến mức làm dấy lên các meme trên mạng xã hội so sánh giá của thực phẩm thiết yếu này với bất kỳ thứ gì, từ xăng dầu đến ảnh hưởng chính trị.
Sản lượng vụ mùa cà chua bị ảnh hưởng do mùa mưa trễ, mưa lớn ở một số khu vực trồng trọt và nhiệt độ nóng hơn bình thường trong tháng 6. Ngoài ra, sản lượng cũng phải chịu thiệt hại vì loài ruồi trắng. Côn trùng ăn nhựa cây này có khả năng truyền hàng trăm loại vi rút thực vật, làm ảnh hưởng đến năng suất của các loại cây trồng như cà chua, sắn, đậu và khoai lang.
Ở Ấn Độ, vi rút xoăn lá cà chua có khả năng lây nhiễm mạnh thông qua côn trùng, gây ra thiệt hại nặng nề. Loại vi rút này gần đây đã du nhập vào châu Âu, có thể từ Ấn Độ và gây ra dịch bệnh ở một số nước thuộc lục địa già. Côn trùng đã cho thấy khả năng thích ứng cao với những thay đổi trong hệ sinh thái nông nghiệp, với sự kết hợp giữa thời tiết nóng và độ ẩm cao dẫn đến sự gia tăng chúng.
Quả ô liu
Tây Ban Nha, nước sản xuất dầu ô liu lớn nhất thế giới, đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng dầu mỏ do hạn hán khiến sản lượng sụt giảm, khiến chi phí bán buôn tăng hơn gấp đôi trong năm qua. Nhưng không chỉ nắng nóng và khô hạn đang ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất ô liu của nông dân châu Âu.
Cây ô liu bị Xylella fastidiosa giết chết ở Supersano, Ý. Ảnh: Getty Images
Với nhiệt độ trong khu vực tăng lên, việc chống lại một số bệnh đã trở nên khó khăn hơn. Theo Ủy ban châu Âu, xylella fastidiosa là một trong những vi khuẩn thực vật nguy hiểm nhất trên toàn cầu và có khả năng gây thiệt hại sản xuất hàng năm lên tới 5,5 tỉ euro ở Liên minh châu Âu (EU). Vi khuẩn này giết chết thực vật bằng cách làm tắc các mạch dẫn nước từ rễ đến lá, từ từ làm cây chết ngạt.
Nhiệt độ dưới -5 độ C có thể làm giảm khả năng gây bệnh, nhưng khi mùa đông đạt đến nhiệt độ đó ít thường xuyên hơn, sự phân bố các khu vực thích hợp cho vi khuẩn có thể thay đổi. Tại Ý, ít nhất 20 triệu trong số 150 triệu cây ô liu đã bị nhiễm bệnh, chủ yếu ở vùng Puglia, nơi từng đóng góp tới 50% tổng sản lượng dầu ô liu hàng năm của quốc gia này
Hạt
Thương mại ngũ cốc toàn cầu đang gặp khó khăn vì nhiều lý do, đặc biệt là do sự leo thang gần đây trong cuộc chiến của Nga với Ukraina. Trong khi giá cả ít nhiều vẫn trong tầm kiểm soát, thời tiết không thuận lợi và sâu bệnh đã gây ra các vấn đề sản xuất địa phương ở một số quốc gia.
Điều đó đúng ở Trung Quốc, một trong những nước trồng ngô hàng đầu thế giới, nơi các loài gây hại như sâu keo mùa thu đang tấn công cây trồng sớm hơn bình thường. Có nguồn gốc từ châu Mỹ, loài gây hại hủy diệt này hiện được tìm thấy ở nhiều châu lục khác nhau bao gồm cả châu Á và châu Phi.
Ấu trùng của sâu keo mùa thu. Ảnh: Bloomberg
Sâu keo mùa thu có thể di chuyển hàng trăm km chỉ trong một đêm trong giai đoạn bướm đêm và đẻ nhiều trứng, nâng cao cơ hội sống sót cho chúng. Thời tiết ấm hơn và ẩm ướt hỗ trợ sự tồn tại và sinh sản của sâu bệnh, cho phép ấu trùng bắt đầu cuộc tấn công sớm hơn nhiều trong vụ mùa.
Nước cam
Thiệt hại do bão, sương giá và dịch bệnh đã tàn phá các vườn cam ở Florida, đẩy giá nước cam tương lai của Mỹ lên mức cao kỷ lục trong tháng này.
Những người trồng cam trên khắp Brazil và Mỹ đang phải vật lộn để chống lại bệnh vàng lá gân xanh, một căn bệnh chết người khiến quả nhỏ hơn, rụng khỏi cây và tạo ra nước đắng, gây ra tình trạng thiếu hụt trên toàn cầu.
Căn bệnh này lây truyền qua một loại côn trùng có tên Asian citrus psyllid, được coi là mối đe dọa nghiêm trọng nhất với cây có múi. Theo nhóm nghiên cứu Fundecitrus, tại Brazil, gần 1/4 cây cam ở bang Sao Paulo và phía tây Minas Gerais bị bệnh này.
Theo một nghiên cứu của Embrapa - công ty nghiên cứu nông nghiệp Brazil, sự gia tăng nhiệt độ trung bình ở các vùng thuộc vành đai cam quýt trong nước này có thể tạo điều kiện thuận lợi cho sự lây lan côn trùng mang vi khuẩn. Sản lượng cây có múi ở Brazil, nước xuất khẩu hàng đầu thế giới, cũng sụt giảm do dịch bệnh.
