Các kế hoạch năng lượng mới của EU tác động như thế nào đến Đông Nam Á?

Việc EU cấm nhập than từ Nga, có hiệu lực vào tháng 8, cũng như quyết định của Moscow cắt nguồn cung cấp khí đốt cho một số nước châu Âu trong tháng này, đã khiến các công ty nhập khẩu từ châu Âu chuyển sang nhập khẩu than của Indonesia, nước xuất khẩu than dùng trong nhiệt điện lớn nhất thế giới.

Đầu tháng 4, hai tháng sau khi Nga tấn công Ukraina, tập đoàn khai thác than khổng lồ PT Adaro Energy Indonesia cho biết, họ đã bán 300.000 tấn than cho Hà Lan và Tây Ban Nha. Ba Lan được cho là đã đặt hàng 53.230 tấn than từ Indonesia trong cùng tháng này.

Các chuyên gia trong ngành dự đoán rằng, nhập khẩu than của châu Âu sẽ tăng vọt vào cuối năm nay và vào năm 2023, khi mà giá năng lượng dự kiến sẽ tăng cao hơn nữa trên toàn châu Âu.

Tuần trước, Triển lãm Coaltrans, một sự kiện quy tụ các nhà sản xuất than hàng đầu châu Á đã được tổ chức tại đảo Bali của Indonesia.

"Nhu cầu sử dụng than do Indonesia khai thác đang tăng lên đáng kể do vấn đề địa chính trị", Pandu Sjahrir, Chủ tịch Hiệp hội Khai thác Than Indonesia, nói với Nikkei Asia vào tuần trước.

"Đức là một ví dụ điển hình. Họ đang yêu cầu rất nhiều từ Indonesia. Về cơ bản, vào năm tới, Đức có khả năng là nhà nhập khẩu than Indonesia lớn thứ hai hoặc thứ ba, sau Trung Quốc và Ấn Độ", ông nói thêm.

Than Indonesia và LNG Malaysia đến Châu Âu

Một tuyên bố đưa ra trong tháng này của công ty khai thác than nhà nước PT Bukit Asam của Indonesia cho biết, nước này đã xuất khẩu 147.000 tấn than sang Ý trong năm nay, tính cho đến thời điểm này. Công ty này cũng được cho là đang thảo luận với Đức và Ba Lan.

Bumi Resources, nhà sản xuất than lớn nhất Indonesia tính theo khối lượng, gần đây đã nói với truyền thông địa phương rằng họ đã thực hiện một số chuyến hàng nhỏ đến châu Âu trong năm nay và dự đoán sản lượng sẽ tăng vào cuối năm 2022.

Kadri Simson, ủy viên phụ trách năng lượng của EU, đã đến thăm Indonesia vào đầu tháng này để dự cuộc họp G20, cũng đã tham quan một mỏ than địa phương, theo hồ sơ của Ủy ban.

Giá than chuẩn của Indonesia được đặt ở mức 319,22 USD (331,4 €) / tấn vào tháng 9. Nó đã đạt kỷ lục 321,59 USD/tấn vào tháng trước. Trong nửa đầu năm 2022, xuất khẩu than của Indonesia đã tăng 1/5 so với cùng kỳ năm ngoái.

Trong khi đó, Malaysia, nhà xuất khẩu LNG lớn thứ năm thế giới, cũng được cho là đã gia tăng xuất khẩu sang các nước châu Âu khi Nga ngừng vô thời hạn dòng khí đốt đế lục địa già thông qua đường ống Nord Stream 1 trong tháng này.

Felix Booth, người đứng đầu bộ phận LNG tại công ty tình báo năng lượng và vận tải biển Vortexa cho biết: "Hoạt động vận chuyển LNG bằng tàu biiển ở Đông Nam Á dự kiến sẽ được tiếp tục để giải quyết vấn đề thiếu hụt năng lượng ở châu Âu".

"Người mua dài hạn đang chịu thiệt thòi, vì người bán chỉ giao hàng từng phần. Sau đó, các công ty lớn có thể gom một số hàng hóa từng phần đó và triển khai đội tàu vận chuyển", ông nói và lưu ý rằng LNG bán từng phần có giá cao hơn nhiều khi giao ngay châu Âu hoặc châu Á.

Đầu tháng này, bà Ursula von der Leyen, chủ tịch Ủy ban châu Âu, đã công bố một loạt đề xuất được chờ đợi từ lâu để giải quyết cuộc khủng hoảng năng lượng ngày càng trầm trọng của EU. Chúng bao gồm giới hạn giá khí đốt của Nga và thuế đánh vào lợi nhuận của các công ty nhiên liệu hóa thạch.

Bà Von der Leyen nói: "Việc thao túng thị trường khí đốt có tác động lan tỏa đến thị trường điện. Chúng ta đang phải đối mặt với giá điện tăng cao chóng mặt cho các hộ gia đình và công ty do sự biến động lớn của thị trường".

Tuy nhiên, bà nhấn mạnh rằng điều này sẽ không ảnh hưởng đến các kế hoạch năng lượng xanh dài hạn của EU, cũng như sự hỗ trợ của EU đối với các khu vực khác trên thế giới trong quá trình chuyển đổi sang năng lượng sạch hơn.

Điều này có ảnh hưởng đến của Thỏa thuận Xanh?

Theo Sameer Kumar, phó Giáo sư tại Viện Á-Âu của Đại học Malaysia, sự quan tâm ngày càng gia tăng của châu Âu đối với xuất khẩu năng lượng không tái tạo của Đông Nam Á sẽ không "làm suy yếu các cam kết về môi trường của EU và việc sử dụng than chỉ là tạm thời".

Ông nói thêm: "Mặc dù thực tế là việc sử dụng than có thể gia tăng trong thời gian tới để bù đắp khoảng trống năng lượng hiện tại, nhưng tôi tin rằng Liên minh châu Âu sẽ đẩy nhanh cam kết giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch bằng cách tăng tốc đầu tư vào các công nghệ sạch".

Tuy nhiên, không phải tất cả mọi người đều đồng ý với ý kiến này.

Shada Islam, một nhà phân tích độc lập về quan hệ châu Âu và châu Á, cho biết: "Các nhà lãnh đạo EU muốn nói rằng nỗ lực của họ để loại bỏ sự phụ thuộc vào dầu khí của Nga đang thúc đẩy "Thỏa thuận Xanh". Thực tế lại khác một cách đáng buồn - ít nhất là trong ngắn hạn".

Trong khi các nước EU đang giảm nhập khẩu nhiên liệu hóa thạch của Nga, thì việc tiêu thụ than và LNG từ châu Á ngày càng tăng và đây là "một bước lùi đối với sự tín nhiệm của 'Thỏa thuận Xanh' và là đòn giáng mạnh vào uy tín của EU khi trước đó họ tự nhận mình là nhà bảo vệ khí hậu toàn cầu", bà nói.

"Các nước EU đang thay thế năng lượng của Nga bằng việc tăng cường nhập khẩu từ châu Á và châu Phi trong khi yêu cầu các tổ chức tài chính, như Ngân hàng Đầu tư châu Âu, ngừng cấp vốn cho các dự án phát triển khí đốt ở nước ngoài đã dẫn đến những cáo buộc về tiêu chuẩn kép", Islam nói.

EIB Global, một bộ phận của Ngân hàng Đầu tư châu Âu, đã khai trương văn phòng đại diện khu vực để phục vụ cho nhu cầu ở Đông Nam Á và Thái Bình Dương tại Jakarta vào ngày 9 tháng 9, báo hiệu một làn sóng đầu tư mới vào khu vực này.

"Văn phòng EIB sẽ góp phần thúc đẩy các cơ hội đầu tư mới hàng triệu triệu USD vào các dự án giúp khu vực giải quyết các nhu cầu đầu tư cấp bách nhất, tất cả theo cách xanh và bền vững", Kris Peeters, Phó chủ tịch EIB và là người đứng đầu khu vực Đông Nam, cho biết trong một tuyên bố.

"Chúng tôi muốn khẳng định mình là đối tác tin cậy của Indonesia và Đông Nam Á, đồng thời giúp ... khu vực tăng trưởng và phát triển theo hướng xanh, bền vững và nâng cao vị thế, hạn chế tác động của biến đổi khí hậu", ông nói thêm.

Nhóm của EIB Global sau đó đã đến thăm Campuchia, nơi mà họ cam kết tăng các khoản vay và tài trợ cho năng lượng tái tạo.

Khi các nước châu Âu chuyển sang các nhà cung cấp năng lượng thay thế ở Đông Nam Á, có những lo ngại rằng các nước châu Á và châu Phi tăng giá cao hơn và buộc các quốc gia châu Âu phải mở rộng chi tiêu để tăng cường nhập khẩu LNG hoặc than.

Ông Islam cho biết: "Các quốc gia châu Âu đang trả giá cao hơn những nước khác để được tiếp cận với LNG nhằm cạnh tranh với các quốc gia châu Á khác như Ấn Độ, Pakistan và Bangladesh.

Tuy nhiên, một hậu quả không mong muốn của điều này là khuyến khích các nước đang phát triển ở Đông Nam Á thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh, theo một báo cáo gần đây của Carbon Tracker, một tổ chức tư vấn tài chính độc lập.