Theo Bloomberg đại dịch đã để lại cho nền kinh tế toàn cầu hai điểm dễ bị tổn thương chính - lạm phát cao và thị trường tài chính hỗn loạn. Giờ đây, những dư chấn từ cuộc xung đột Nga - Ukraina có thể làm trầm trọng thêm cả hai, đem lại những rủi ro lớn cho nền kinh tế thế giới.
Chiến sự căng thẳng tại Ukraina đe dọa việc phục hồi kinh tế toàn cầu
Sau nhiều tuần căng thẳng, cuộc chiến Nga - Ukraina nổ ra đã khiến giá năng lượng tăng chóng mặt. Ngày 24/2, giá dầu lần đầu tiên vượt ngưỡng 100 USD/thùng trong thời gian ngắn kể từ năm 2014, trong khi đó giá khí đốt tự nhiên của châu Âu tăng tới 62%.
Việc tăng giá này đe dọa sự phục hồi sản xuất, phục hồi kinh tế toàn cầu. Các hộ gia đình phải chi tiêu nhiều hơn cho nhiên liệu, do đó số tiền dành cho các hàng hóa và dịch vụ khác giảm đáng kể. Thị trường lao dốc sẽ có thêm một lực cản khác, ảnh hưởng xấu đến sự thịnh vượng và lòng tin, khiến các công ty gặp khó khăn trong huy động vốn để đầu tư.
 |
| Các hộ gia đình châu Âu phụ thuộc nhiều vào khí đốt của Nga để sưởi ấm. Ảnh: Bloomberg. |
Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) và Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) đang chuẩn bị thắt chặt chính sách tiền tệ nhằm kiểm soát làm phát, kích thích kinh tế. Nhưng cuộc khủng hoảng Nga - Ukraina có thể buộc họ phải suy nghĩ lại.
Các chuyên gia nhận định, mức độ ảnh hưởng của cuộc xung đột đối với nền kinh tế toàn cầu sẽ phụ thuộc vào thời gian và phạm vi của nó, mức độ nghiêm trọng của các lệnh trừng phạt của phương Tây và khả năng Nga có thể trả đũa.
Bên cạnh đó, còn phát sinh nhiều vấn đề khác có thể xảy ra như cuộc di cư của người tị nạn Ukraine và làn sóng tấn công mạng của Nga.
3 kịch bản kinh tế thế giới
Để dự liệu về những khả năng có thể xảy ra, Bloomberg Economics đã đưa ra 3 kịch bản mà xung đột Nga - Ukraine có thể tác động đến tăng trưởng, lạm phát và chính sách tiền tệ.
Kịch bản 1: Nguồn cung dầu và khí đốt không bị gián đoạn
Kịch bản lạc quan với căng thẳng Nga-Ukraina hiện tại là nguồn cung dầu và khí đốt không bị gián đoạn, với giá cả ổn định ở mức hiện tại. Các điều kiện tài chính thắt chặt nhưng không có sự sụt giảm liên tục trên thị trường toàn cầu. Các ngân hàng trung ương sẽ chỉ phải điều chỉnh một phần kế hoạch chứ không phải hoàn toàn thay thế.
Sự lạc quan đó là có căn cứ. Ngay sau khi Mỹ và các đồng minh công bố lệnh trừng phạt mới đối với Nga, bao gồm các hình phạt đối với 5 ngân hàng (trong đó có Sberbank - ngân hàng cho vay lớn nhất của Nga) và các biện pháp trừng phạt cá nhân nhắm vào giới tài phiệt của đất nước này, giá năng lượng đã lập tức giảm mặc dù nguồn cung cấp năng lượng của Nga không phải là mục tiêu trừng phạt. Giá dầu tương lai ở New York phiên đóng cửa ở mức dưới 93 USD/thùng.
Trước đó, hiệu ứng dầu mỏ tăng giá chóng mặt có thể sẽ khiến lạm phát khu vực đồng euro chạm mức 3% vào cuối năm.
Tại Mỹ, giá xăng tăng cộng với việc thắt chặt tài chính vừa phải sẽ cản trở tăng trưởng. Nước này có thể vận chuyển nhiều khí đốt hơn sang Châu Âu, làm tăng giá trong nước. Như vậy, lạm phát CPI có thể vượt 8% trong tháng 2 và gần 5 % vào cuối năm, so với mức đồng thuận 3,3%.
Tuy nhiên, FED có thể sẽ nhìn xa hơn cú sốc giá tạm thời và tiếp tục với kế hoạch bắt đầu tăng lãi suất từ tháng 3. Ngày 24/2, Chủ tịch Cleveland FED - ông Loretta Mester cho biết: “Trước sự thay đổi bất ngờ của nền kinh tế, tôi tin rằng sẽ là thích hợp để tăng lãi suất quỹ vào tháng 3 và tiếp đó là các mức tăng tiếp theo trong những tháng tới".
 |
| Cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine được coi là cuộc chiến nghiêm trọng nhất ở châu Âu kể từ năm 1945. Ảnh: Getty Images. |
Kịch bản 2: Nguồn cung năng lượng bị gián đoạn
Nếu xung đột kéo dài, phương Tây có phản ứng cứng rắn hơn và có sự gián đoạn đối với hoạt động xuất khẩu dầu khí của Nga, sẽ gây ra một cú sốc năng lượng lớn hơn và một đòn giáng mạnh vào thị trường tài chính và kinh tế toàn cầu. Điều này có thể khiến Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) tăng lãi suất, Cục Dự trữ Trung ương Mỹ (FED) cũng sẽ chậm lại việc thắt chặt lãi suất.
Kịch bản này có thể đẩy lạm phát mạnh tại Mỹ lên 9% vào tháng 3 và giữ ở mức gần 6% vào cuối năm. Đồng thời, bất ổn tài chính tiếp tục và nền kinh tế yếu hơn, một phần do suy thoái châu Âu.
Hiện một số chủ tàu chở dầu đang tránh tiếp nhận dầu thô của Nga cho đến khi họ nhìn thấy biện pháp trừng phạt rõ ràng hơn. Các đường ống dẫn khí đốt chính chạy qua Ukraine và có thể bị va chạm trong cuộc giao tranh. Ngay cả sự gián đoạn nguồn cung hạn chế cũng có thể làm trầm trọng thêm cú sốc đối với giá năng lượng.
Kịch bản 3: Nguồn cung khí đốt bị cắt hoàn toàn
Nếu Nga phải đối mặt với các lệnh trừng phạt tối đa từ Mỹ và châu Âu - như bị cắt khỏi hệ thống thanh toán quốc tế Swift - Nga có thể trả đũa bằng cách cắt dòng khí đốt đến châu Âu. Đây là kịch bản xấu nhất có thể xảy ra.
ECB ước tính cú sốc phân bổ khí đốt 10% có thể làm giảm 0,7% GDP của khu vực đồng euro. Nếu quy mô con số đó lên tới 40% - thị phần khí đốt của châu Âu đến từ Nga - có nghĩa là kinh tế sẽ bị ảnh hưởng 3%. Con số thực tế có thể cao hơn nhiều do sự hỗn loạn của một cuộc khủng hoảng năng lượng có thể nổ ra. Điều đó có nghĩa là suy thoái xảy ra và ECB sẽ không tăng lãi suất trong tương lai gần.
Với Mỹ, cú sốc tăng trưởng cũng sẽ khá lớn. Có thể có những hậu quả khôn lường từ các lệnh trừng phạt tối đa làm gián đoạn hệ thống tài chính toàn cầu, với tác động lan tỏa đối với các ngân hàng Mỹ. Trọng tâm của FED khi đó sẽ chuyển sang duy trì tăng trưởng
Tuy nhiên, nếu giá cao hơn dẫn đến kỳ vọng lạm phát tăng cao giữa người tiêu dùng và doanh nghiệp thì điều đó sẽ làm nảy sinh tình huống xấu nhất đối với chính sách tiền tệ: FED sẽ thắt chặt mạnh mẽ ngay cả trong một nền kinh tế yếu kém.
Mặc dù, 3 kịch bản đó tập trung vào các nền kinh tế tiên tiến lớn nhất thế giới, nhưng các quốc gia ở khắp thế giới sẽ nhận thấy tác động của giá hàng hóa tăng đột biến, bao gồm lương thực chính như lúa mì cũng như năng lượng.
Một số nước xuất khẩu dầu như Ả Rập Xê Út có thể được hưởng lợi từ cuộc chiến.
Nhưng đối với các nước nhập khẩu năng lượng và hầu hết các thị trường mới nổi vốn đã phục hồi chậm hơn thì sự kết hợp giữa giá cao và dòng vốn thoát ra khỏi thị trường có thể giáng một đòn lớn, làm trầm trọng thêm nguy cơ khủng hoảng nợ hậu Covid. Tiêu biểu là Thổ Nhĩ Kỳ, một nhà nhập khẩu năng lượng lớn vốn đã có đồng tiền lao dốc và lạm phát tăng vọt trước cuộc khủng hoảng Ukraine, là một ví dụ điển hình.
Một điều rất dễ để nhận ra, Nga sẽ là nước chịu đòn lớn nhất. Cái giá phải trả cho quyết định của ông Putin rất có thể sẽ làm kinh tế trong nước thu hẹp lại
