Bài viết của tác giả Brendan Sobie – nhà sáng lập công ty tư vấn hàng không Sobie Aviation có trụ sở tại Singapore, đăng tải trên kênh tin tức Channel News Asia (CNA) cho biết ngành du lịch và hàng không tại Đông Nam Á đang trải qua một thời kỳ khó khăn khi làn sóng COVID-19 mới với những con số kỷ lục ập đến, phá tan mọi kế hoạch khôi phục việc đi lại quốc tế của các nước trong khu vực.
Đông Nam Á hiện đang phải đối mặt với sự phục hồi chậm hơn so với các khu vực khác, điều này có thể ảnh hưởng đến kinh tế và khó thu hút khách du lịch quốc tế trong vài năm tới.
Vaccine ngừa COVID-19 là chìa khóa để mở cửa biên giới ở nhiều quốc gia khác trên thế giới.
Đã có trên 25 quốc gia trên toàn cầu miễn quy định kiểm dịch cho những khách du lịch đã tiêm vaccine.
Tuy nhiên, khu vực Đông Nam Á đang đi theo hướng ngược lại, Đông Nam Á lại không thể nào ngay lập tức nới lỏng các biện pháp đó.
Thậm chí, một số quốc gia còn tăng thời gian cách ly từ 14 lên 21 ngày ngay cả đối với những du khách đã tiêm vaccine COVID-19, điều đó đã khiến lưu lượng nhập cảnh quốc tế không thể khôi phục được.
Lưu lượng hành khách quốc tế ở Đông Nam Á đã bị đình trệ trong vài tháng ở mức khoảng 3% trước đại dịch, thấp hơn so với mức trung bình hiện tại của châu Á - Thái Bình Dương là khoảng 4% và thấp hơn nhiều so với mức trung bình toàn cầu hiện tại là khoảng 15%.
Khoảng cách giữa châu Á - Thái Bình Dương, bao gồm Đông Nam Á và phần còn lại của thế giới sẽ tăng lên trong vài tháng tới khi các khu vực khác dần mở cửa trở lại, đặc biệt là đối với những du khách đã tiêm phòng.
Mặc dù số ca mắc COVID-19 ở Đông Nam Á hiện ở mức kỷ lục hoặc gần kỷ lục, nhưng điều quan trọng là các chính phủ cần phải bắt đầu lập kế hoạch mở cửa biên giới dần dần.
Theo CNA, đây không phải là lúc để mở rộng biên giới mà là thời điểm để đưa ra các giao thức du lịch mới và một khuôn khổ để tạo điều kiện cho việc nối lại các chuyến du lịch quốc tế.
Mô hình mẫu từ Thái Lan
Tuyên bố táo bạo của Thái Lan hôm 16/6 về việc mở cửa trở lại cho khách du lịch đã tiêm phòng vaccine COVID-19 trong vòng 120 ngày là điều đáng khích lệ và là ví dụ đầu tiên về một quốc gia Đông Nam Á đưa ra mốc thời gian mở cửa trở lại.
Tuy nhiên, đó chỉ là một bước khởi đầu vì Thái Lan chỉ là một quốc gia và đã có nhiều thay đổi đột ngột trong chính sách trong một vài tháng qua do tình hình dịch bệnh, vì vậy khiến cho việc nghi ngờ rằng biên giới của họ sẽ mở cửa vào tháng 10.
Vẫn còn nhiều câu hỏi về việc liệu Thái Lan có thể bắt đầu chương trình thí điểm không cách ly ở Phuket vào ngày 1/7 hay không, khi hòn đảo này dự kiến sẽ mở cửa trở lại cho khách du lịch đã tiêm phòng từ các quốc gia có nguy cơ thấp đến trung bình miễn là du khách không rời khỏi đảo 14 ngày và đáp ứng một số yêu cầu.
Kế hoạch “Sandbox” (Hộp cát) của Phuket chủ yếu nhắm đến các du khách quốc tế ở châu Âu vì Bangkok biết rõ không thể thu hút du khách từ các quốc gia khác ở Đông Nam Á hoặc bất kỳ nơi nào ở châu Á - Thái Bình Dương một khi yêu cầu kiểm dịch của các nước đó chưa được nới lỏng hoặc dỡ bỏ.
Cần một nổ lực đa dạng ở ASEAN
10 thành viên của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) nên làm việc cùng nhau - lý tưởng là trên cơ sở đa phương thay vì song phương - để tạo nền tảng cho việc nối lại các chuyến du lịch trong và đến và đi từ khu vực.
Trong năm ngoái, ông Brendan Sobie đã vận động để Ban Thư ký ASEAN đẩy mạnh và giúp tạo điều kiện phục hồi cho ngành hàng không và du lịch của Đông Nam Á.
Trong một bài bình luận vào tháng 6/2020, ông Brendan Sobie kêu gọi ASEAN tích cực hơn, chỉ ra tác động của các tiêu chuẩn và giao thức không hài hòa cũng như ủng hộ khái niệm bong bóng du lịch.
Sau đó, ông đã mở rộng khái niệm này trong một sách trắng được xuất bản vào tháng 12/2020 bởi Viện Nghiên cứu Hàng không tại Đại học Công nghệ và Thiết kế Singapore (SUTD), khuyến nghị về bong bóng vận tải hàng không xuyên ASEAN để tạo điều kiện cho việc nối lại đường hàng không quốc tế giữa các nước ASEAN.
Bản cập nhật cho sách trắng đã được SUTD công bố vào đầu tháng này, kết luận rằng “bong bóng vận tải hàng không xuyên ASEAN cũng như các sáng kiến khác của ASEAN như hộ chiếu y tế ASEAN sẽ giúp tạo điều kiện phục hồi khu vực sớm hơn và mang lại lợi ích kinh tế lớn”.
Vào tháng 3/2021, ASEAN tuyên bố họ đang xem xét một "hộ chiếu vaccine kỹ thuật số" chung nhưng sáng kiến này cho đến nay vẫn không đạt được tiến triển do tính khả thi và sự thất bại của bất kỳ quốc gia thành viên nào trong việc thúc đẩy và dẫn đầu.
Mặc dù hộ chiếu sức khỏe ASEAN có thể không đạt được, nhưng 10 quốc gia thành viên vẫn có thể làm việc cùng nhau về các tiêu chuẩn và quy trình, điều này sẽ giúp tạo điều kiện thuận lợi cho việc mở cửa trở lại nói chung.
Ngoài ra còn có cơ hội làm việc cùng nhau để cùng thông qua các sáng kiến trong ngành như Thẻ thông hành của Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc tế (IATA).
Các hãng hàng không ở ASEAN đã đàm phán với IATA và hơn một chục nhà cung cấp khác về vé du lịch được đề xuất nhưng không thể tiếp tục do thiếu sự đồng thuận và mua lại.
Trong khi có một số thử nghiệm ứng dụng du lịch ở Đông Nam Á liên quan đến các hãng hàng không và chính phủ, có rất ít hoặc không có tiến bộ trong việc phê duyệt bất kỳ nền tảng có sẵn nào hoặc khái niệm chung.
Tiếp tục thiếu sự đồng thuận
Sự thiếu đồng thuận tiếp tục về các tiêu chuẩn và giao thức đi lại bằng đường hàng không mới cũng vẫn là một trở ngại.
Một số quốc gia ASEAN vẫn chưa áp dụng các hướng dẫn du lịch hàng không mới do Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO) khuyến nghị ban đầu được công bố vào tháng 6/2020 và cập nhật vào tháng 12/2020 và một lần nữa vào tháng 3/2021.
Các quốc gia ASEAN và trong một số trường hợp, các đơn vị chính quyền địa phương trong các quốc gia đã áp dụng các quy định riêng của họ, dẫn đến một loạt các quy tắc phức tạp và khó tuân thủ, dẫn đến hành khách bối rối và thời gian làm thủ tục tại sân bay lâu bất thường.
Việc thừa nhận lẫn nhau về các thử nghiệm COVID-19 và vaccine là đặc biệt quan trọng nhưng cho đến nay vẫn chưa thành hiện thực.
Một số quốc gia chỉ công nhận các loại vaccine mà họ đang sử dụng tại quốc gia của họ thay vì tất cả các loại vaccine được Tổ chức Y tế Thế giới công nhận.
Ví dụ, vào đầu tháng này, Philippines đã giảm yêu cầu gian cách ly từ 14 xuống còn 7 ngày nhưng chỉ đối với những cá nhân được tiêm chủng ở Philippines.
Điều đáng khuyến khích là Philippines đã giảm thời gian cách ly đối với một số du khách đã tiêm phòng, nhưng tác động sẽ bị hạn chế cho đến khi điều này cũng áp dụng cho những người Philippines ở nước ngoài hoặc những du khách đã được tiêm phòng ở nước ngoài.
Việt Nam cũng đang xem xét việc giảm, hiện tại là 21 ngày, đối với những khách du lịch đã tiêm vaccine nhưng một số báo cáo ban đầu cho thấy sẽ được giới hạn cho những khách du lịch được tiêm vaccine được phép sử dụng tại Việt Nam.
Các nước ASEAN cần khẩn trương xem xét một kế hoạch công nhận tiêm chủng lẫn nhau, điều này sẽ giúp tạo điều kiện thuận lợi cho việc nối lại các chuyến du lịch quốc tế.
Ví dụ, một cư dân Singapore được tiêm vaccine Moderna sẽ có thể đủ điều kiện để được giảm thời gian cách ly ở Việt Nam, Philippines hoặc bất kỳ quốc gia ASEAN nào khác mặc dù Singapore là quốc gia ASEAN duy nhất sử dụng Moderna trong chương trình tiêm chủng COVID-19 của mình.
Giảm thời gian cách ly đối với tất cả khách du lịch đã tiêm phòng trong ASEAN sẽ là bước đầu tiên được hoan nghênh và sau đó có thể được thực hiện bằng việc miễn trừ các yêu cầu kiểm dịch đối với những du khách đã tiêm phòng.
Rủi ro từ ASEAN thuộc về các khu vực khác
Trong trường hợp ASEAN không đưa ra các nền tảng cần thiết để hỗ trợ nối lại du lịch quốc tế - chẳng hạn như sự công nhận vaccine của nhau - thì có thể sẽ gây ra những tác động kinh tế lâu dài lên khu vực trong bối cảnh các phần còn lại của thế giới đã bắt đầu mở cửa trở lại dần dần.
Các công ty trong lĩnh vực hàng không và du lịch ASEAN sẽ phải chật vật tồn tại khi thị trường quốc tế đóng cửa kéo dài và cũng sẽ gặp bất lợi cạnh tranh so với các đối thủ ở các khu vực khác khi khách hàng bên ngoài ASEAN tìm đến các điểm đến thay thế.
Du lịch trong nước đóng vai trò quan trọng và trong thời gian đại dịch nó đã giúp các công ty lữ hành tồn tại.
Tuy nhiên, từ góc độ doanh thu và kinh tế, ASEAN phụ thuộc nhiều hơn vào du lịch quốc tế.
ASEAN cũng có thị trường nội địa nhỏ hơn và thị trường này phục hồi chậm hơn so với các khu vực khác.
Hiện lượng khách nội địa ở ASEAN chỉ đạt khoảng 50% mức trước đại dịch trong quý 4/2020 và tiếp tục giảm trong hai quý đầu của năm 2021 do làn sóng các ca bệnh mới.
Trong khi du lịch nội địa ở ASEAN có thể bắt đầu cải thiện trở lại trong quý III năm nay, sẽ tiếp tục tụt hậu so với mức trung bình toàn cầu trong khi thị trường quốc tế quan trọng hơn có thể sẽ vẫn bị đình trệ ở mức hiện tại cho đến ít nhất là quý IV/2021.
Không thể làm được gì nhiều về triển vọng ảm đạm trong vài tháng tới ngoại trừ việc thất bại và vượt qua cơn bão khi các nước ASEAN tập trung vào việc ngăn chặn COVID-19 và tung ra vaccine.
Tuy nhiên, hiện tại là thời điểm để Ban Thư ký ASEAN và các nước ASEAN đẩy mạnh và đưa ra các giao thức và khuôn khổ để tạo điều kiện thúc đẩy sự phục hồi trong du lịch quốc tế có thể bắt đầu vào cuối năm nay và đạt mức đáng kể vào đầu năm tới, khi tỷ lệ tiêm chủng đạt trên cộng đồng về mức độ miễn dịch.
Nếu công việc cơ bản không được thực hiện trong vài tháng tới, rủi ro là sự phục hồi thậm chí còn chậm hơn và khoảng cách thậm chí còn rộng hơn giữa ASEAN và phần còn lại của thế giới với những hậu quả có thể xảy ra.
*Theo bài viết của ông Brendan Sobie, nhà sáng lập công ty tư vấn hàng không Sobie Aviation có trụ sở tại Singapore . Ông trước đây là nhà phân tích trưởng của CAPA - Trung tâm Hàng không.
