The Wall Street Journal đưa tin, từ đầu tháng 11, tỷ phú Jack Ma đã cố gắng cứu vãn mối quan hệ với Bắc Kinh. Trong một cuộc họp bất thường với các nhà quản lý, tỷ phú đề xuất: "Mọi người có thể sử dụng bất kỳ nền tảng nào mà Ant có, miễn là đất nước cần nó".
Lời đề nghị này chưa từng được báo cáo trước đó. Tuy nhiên, ông Ma đã đưa ra đề xuất này khi ông gặp mặt các quan chức từ ngân hàng trung ương Trung Quốc và các cơ quan giám sát chứng khoán, ngân hàng và bảo hiểm. Cuộc họp diễn ra vào ngày 2/11.
Hòa hoãn với chính phủ Trung Quốc
Trước đó, vào tháng 10, Jack Ma đã khiến Bắc Kinh tức giận khi đả kích trong một bài phát biểu có mặt Chủ tịch Tập Cận Bình . Tỷ phú cho rằng, các chính sách của chính phủ Trung Quốc đã kìm hãm sự phát triển của lĩnh vực tài chính. Bây giờ, các nhà quản lý đã triệu tập cuộc họp để nói lên những lo ngại của họ về mô hình kinh doanh của Ant.
Tuy nhiên, lời đề nghị mang tính chất hòa hoãn của Jack Ma vẫn không cứu được sự kiện IPO của Ant. Và kể từ đó, Bắc Kinh cũng ra sức kiềm chế sự phát triển của những gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc.
Theo nguồn tin từ các quan chức Trung Quốc, ông Tập đã đích thân ra lệnh cho các cơ quan quản lý Trung Quốc điều tra những rủi ro mà Ant gây ra và tạm ngưng IPO của Ant.
Bên cạnh đó, một kế hoạch liên quan đến việc đưa Ant tuân theo các quy định về vốn và đòn bẩy chặt chẽ hơn cũng đang được xem xét. Theo kịch bản đó, các ngân hàng nhà nước hoặc các nhà đầu tư nhà nước khác sẽ mua vào Ant để giúp bù đắp sự thiếu hụt về vốn.
 |
| Jack Ma phát biểu tại sự kiện ở Thượng Hải hôm 24/10. Ảnh: Reuters |
Martin Chorzempa, một nhà nghiên cứu tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, chuyên về lĩnh vực fintech của Trung Quốc, cho biết: “Nhà nước Trung Quốc đã 'quốc hữu hóa' hiệu quả một số cơ sở hạ tầng tài chính mà Ant xây dựng, chẳng hạn như hệ thống thanh toán liên ngân hàng đã trở thành NetsUnion".
Hiện NetsUnion được kiểm soát bởi ngân hàng trung ương. Hệ thống này giúp xóa các giao dịch giữa ngân hàng và nhà cung cấp thanh toán bên thứ ba.
Trong những năm gần đây, chính phủ dưới sự lãnh đạo của ông Tập đã quyết tâm lập lại trật tự các tập đoàn tư nhân bị coi là vô kỷ luật. Tuy nhiên, những người sáng lập của các tập đoàn này có thể đã "bất khả chiến bại" về mặt chính trị.
Chẳng hạn, tập đoàn Dalian Wanda của ông trùm bất động sản Wang Jianlin đã buộc phải bán tài sản, thu nhỏ hoạt động kinh doanh và trả các khoản vay ngân hàng. Tập đoàn bảo hiểm Anbang, một tập đoàn bảo hiểm tư nhân khác, đã được nhà nước tiếp quản. Trong khi đó, người sáng lập của tập đoàn này, Wu Xiaohui, đã bị kết án 18 năm tù vì gian lận và biển thủ, vào năm 2018.
Ngoài ra, HNA Group, một tập đoàn hàng không và khách sạn, đã phải rút lại các thương vụ mua lại rầm rộ ở nước ngoài và bán tài sản.
Cho đến gần đây, ông Ma cũng nổi tiếng với các mối quan hệ chính trị được vun đắp tốt. Sau bài phát biểu gây chấn động của mình vào ngày 24/10, ông không xuất hiện trước công chúng lần nào nữa.
Thương vụ IPO "điên cuồng"
Trong nhiều năm, các công ty bao gồm Ant và gã khổng lồ thương mại điện tử Alibaba đều do ông Ma kiểm soát. Trong khi đó, tập đoàn internet Tencent Holdings phần lớn được chính phủ giám sát đối với nhiệm vụ xây dựng, mở rộng hoạt động thanh toán, cho vay và các hoạt động kinh doanh khác dựa trên internet.
Với WeChat của Tencent và các ứng dụng khác do các công ty này phát triển, hàng triệu người tiêu dùng Trung Quốc và chủ doanh nghiệp nhỏ có thể mua hàng, gọi taxi, thực hiện đầu tư hoặc thậm chí vay tiền chỉ bằng một cái vuốt trên điện thoại thông minh của họ.
Các công ty như Alibaba và Tencent đã trở nên thành công đến mức các nhà lãnh đạo Trung Quốc, bao gồm cả Thủ tướng Lý Khắc Cường, thường xuyên coi việc sử dụng internet và dữ liệu lớn là yếu tố quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong tương lai.
Tuy nhiên, giới lãnh đạo Bắc Kinh cũng ngày càng tỏ ra không thoải mái với sự giàu có và ảnh hưởng của các công ty này cũng như rủi ro do các hoạt động được quản lý chặt chẽ của họ. Chẳng hạn như cho vay trực tuyến phổ biến của Ant Group .
Ngoài ra, các công ty công nghệ lớn trong một số trường hợp đã khiến chính phủ lo ngại về việc sử dụng dữ liệu và công nghệ để thắt chặt kiểm soát xã hội.
 |
| Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã đích thân đưa ra quyết định tạm dừng đợt phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng của Ant Group, vốn có thể là lớn nhất thế giới. Ảnh: Reuters |
Vào tháng 11, Trung Quốc đã đưa ra các dự thảo nhằm ngăn chặn các công ty này thông đồng để chia sẻ dữ liệu người dùng nhạy cảm, hình thành các thỏa thuận nhằm ngăn chặn các đối thủ nhỏ hơn và tham gia vào các hành vi chống cạnh tranh khác.
Đầu tháng này, một cuộc họp dưới sự chủ trì của ông Tập trong Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Trung Quốc đã cam kết tăng cường các nỗ lực chống độc quyền trong năm tới và “ngăn chặn sự bành trướng của tư bản một cách mất trật tự”. Thông điệp này được coi là biểu hiện một cuộc đàn áp lớn hơn đối với những người khổng lồ internet.
Các quan chức Trung Quốc nói rằng, giới chức lãnh đạo đặc biệt lo ngại các doanh nhân có uy tín cao như ông Ma tiếp tục thu hút vốn. Và điều này khiến hệ thống tài chính gặp rủi ro lớn hơn. Cụ thể, ngay cả trước khi Ant ngừng IPO, các nhà quản lý đã lo lắng về sự "điên cuồng" của thương vụ này. Việc bán cổ phiếu đã định giá công ty cao hơn cả JPMorgan Chase&Co và Goldman Sachs Group.
Ngay sau cuộc họp của Bộ Chính trị Trung Quốc, cơ quan quản lý chống độc quyền của nước này đã phạt Alibaba và một công ty con của Tencent vì một số thương vụ mua lại được thực hiện trong nhiều năm trước, một lần nữa báo hiệu thời kỳ của các dự luật kìm hãm được thông qua.
Lợi thế từ việc có được dữ liệu người dùng
Xu hướng này tồn tại song song ở những nơi khác trên thế giới. Tương tự, Hoa Kỳ đang đẩy mạnh các cuộc điều tra chống độc quyền đối với Facebook và Alphabet để xác định xem, liệu họ có lạm dụng sự thống trị của mình đối với phương tiện truyền thông xã hội và tìm kiếm quảng cáo trực tuyến trong nền kinh tế internet hay không.
Tuy nhiên, trong trường hợp của Trung Quốc, các doanh nghiệp nhà nước lấn át viễn thông, dịch vụ tài chính, hàng không, năng lượng và các lĩnh vực khác của nước này. Hiện nay, bằng cách nhấn mạnh “chống độc quyền”, ông Tập đang nhắm thẳng vào những gã khổng lồ internet của Trung Quốc đã khai thác dữ liệu chưa từng có về hàng triệu người tiêu dùng và doanh nghiệp Trung Quốc.
Alibaba và Tencent thường chú ý đến các yêu cầu từ cơ quan thực thi pháp luật và các cơ quan chức năng khác để truy cập dữ liệu người dùng, nhưng cho đến nay họ vẫn chống lại việc chia sẻ dữ liệu thường xuyên có thể giúp chính phủ theo những cách khác. Chẳng hạn như xây dựng hệ thống chấm điểm tín dụng tiêu dùng giống như FICO được sử dụng ở Mỹ.
 |
| Một điểm chấp nhận thanh toán bằng ứng dụng Alipay của Ant Group. Ảnh: Reuters |
Thực tế, ngân hàng trung ương của Trung Quốc và các tổ chức cho vay truyền thống không có đường dây trực tiếp đến những người tiêu dùng trẻ tuổi chi tiêu tự do như Ant đã có.
Trong khi đó, ứng dụng Alipay của Ant được một tỷ người Trung Quốc sử dụng, điều này đã cho phép họ thu thập nhiều dữ liệu người dùng và sử dụng các thuật toán độc quyền để đánh giá mức độ tín nhiệm của các cá nhân.
Nhưng dữ liệu của nó cho đến nay vẫn chưa được tích hợp đầy đủ vào hệ thống chấm điểm tín dụng của ngân hàng trung ương. Và những lỗ hổng thông tin như vậy đã định vị Ant như một đối tác có giá trị để tạo ra các khoản vay vi mô cho các ngân hàng, đặc biệt là các ngân hàng nhỏ hơn. Đổi lại, Ant bỏ túi những khoản lợi nhuận kếch xù.
Hiện tại, các nhà quản lý đang tranh luận xem, liệu Alipay hay bất kỳ bộ phận nào khác trong hoạt động kinh doanh của Ant có đại diện cho sự cạnh tranh độc quyền hay không và nếu có, những hành động nào nên được thực hiện để chống lại công ty.
