Ngày 13/7, Chính quyền Tổng thống Donald Trump đã tuyên bố lập trường của Mỹ là không trung lập và bác bỏ gần hết yêu sách hàng hải của Trung Quốc ở Biển Đông. Giới chuyên gia cảnh báo, quyết định này có thể tăng nguy cơ xung đột do tính toán sai lầm.
Tuyên bố được đưa ra trong bối cảnh quan hệ Mỹ - Trung hiện đang rất căng thẳng. Đầu tháng 6, Ủy ban Quân vụ Thượng viện Mỹ đã thông qua Đạo luật Ủy quyền Quốc phòng (NDAA) năm 2021. Trong đó có thêm điều khoản là cung cấp tài chính cho Sáng kiến Răn đe Thái Bình Dương (PDI), thể hiện quyết tâm của Washington trong đối phó với Bắc Kinh về mặt quân sự.
Động thái này khác hoàn toàn với những hành động trước đây của Mỹ, thay vì lên án yêu sách chủ quyền phi lý của Trung Quốc và kêu gọi đàm phán thì Mỹ đã chủ động bác bỏ thẳng thừng yêu sách của Bắc Kinh.
 |
| Hai nhóm tác chiến tàu sân bay Mỹ diễn tập trên Biển Đông hôm 6/7. Ảnh: US Navy. |
Điều này có thể khiến Trung Quốc phản ứng quyết liệt đẩy mạnh hoạt động khẳng định yêu sách chủ quyền phi pháp để đối phó Mỹ và đe dọa các nước có tranh chấp trong Đông Nam Á.
Học giả Collin Koh tại Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam của Singapore nêu quan điểm: "Tuyên bố này không nhất thiết thay đổi những gì Mỹ đã và đang thực hiện ở Biển Đông. Tuy nhiên, có một sự quan ngại rằng Trung Quốc có thể tăng cường thách thức các hoạt động của Mỹ trong khu vực. Điều này có thể dẫn đến tính toán sai lầm trên biển và nguy cơ xảy ra sự cố".
Ngày 14/7, Global Times, thuộc People's Daily, cơ quan ngôn luận của đảng Cộng sản Trung Quốc đã đăng bài cảnh cáo với nội dung "quân đội Trung Quốc đã sẵn sàng cho các cuộc xung đột ở Biển Đông và eo biển Đài Loan". Không chỉ vậy, tờ báo này còn đe dọa rằng "các loại tên lửa đạn đạo xuyên lục địa của Trung Quốc có thể bao trùm toàn bộ khu vực Biển Đông".
Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper từng tuyên bố muốn triển khai thêm binh lực đối phó Trung Quốc. Gần đây, Hải quân Mỹ cũng đẩy mạnh các chiến dịch bảo vệ tự do hàng hải nhằm thách thức yêu sách chủ quyền của Bắc Kinh. Hai tàu sân bay USS Ronald Reagan và USS Nimitz vừa hoàn thành đợt diễn tập chung trên Biển Đông.
Zhu Feng, giám đốc điều hành Trung tâm Nghiên cứu Đổi mới Hợp tác về Biển Đông thuộc Đại học Nam Kinh cho biết: "Chính quyền Trump đang cố gắng làm mọi thứ để tăng sức ép với Trung Quốc. Họ khai thác yếu tố Trung Quốc để phục vụ bầu cử, mặt khác thay đổi thái độ với Bắc Kinh".
Zheng Yongnian, giám đốc Viện nghiên cứu Đông Á thuộc Đại học Quốc gia Singapore, nhấn mạnh: "Cả Mỹ và Trung Quốc đều không muốn nổ ra xung đột vì vấn đề này nhưng nó vẫn tồn tại. Nếu lãnh đạo hai nước không có kênh liên lạc hiệu quả về Biển Đông, tình hình rất dễ leo thang vượt tầm kiểm soát".
Hãng tư vấn rủi ro Eurasia Group ở Mỹ nhận định nguy cơ xảy ra sự cố ở Biển Đông dẫn đến leo thang căng thẳng. Công ty này cảnh báo Trung Quốc có thể lập Vùng nhận diện phòng không (ADIZ) ở Biển Đông để "buộc các máy bay quân sự và thương mại quốc tế công nhận chủ quyền của họ".
