Hiến pháp Mỹ cho phép một tổng thống đương nhiệm có quyền được ân xá hoặc giảm án đối với các tội danh bị kết án tại Mỹ, ngoại trừ các trường hợp đã bị luận tội.
Quyền Ân xá là quyền được xóa bỏ hoàn toàn các tội danh cấp liên bang. Chúng đại diện cho sự khoan hồng của pháp luật, xóa bỏ mọi hình phạt và khôi phục các quyền công dân, như được bầu cử hoặc ứng cử vào các chức vụ công, theo Vietnamnet.
Ngoài ra, một vị tổng thống còn có quyền giảm án, miễn trừ các hình phạt tài chính hoặc hoãn thi hành án vì lý do y tế. Thậm chí, người đứng đầu nước Mỹ còn có thể ân xá cho những cá nhân chưa bị kết án các tội danh liên bang.
Trong tháng 2/2020, Trump đã ban hành một số lệnh tha bổng và giảm án gây tranh cãi, nhưng ông Trump không phải là người đầu tiên đưa ra những quyết định như vậy. Hiến pháp Hoa Kỳ quy định về quyền ân xá của Tổng thống, tuy nhiên một số lệnh ân xá đã gây tranh cãi trong suốt 225 năm qua, thậm chí đôi khi nó đặt ra câu hỏi về thẩm quyền lớn lao này, theo ANTD.
George Washington và cuộc nổi loạn Whiskey
 |
| Lệnh ân xá đầu tiên do Tổng thống George Washington ban hành vào năm 1795. Ảnh: Qua Thingling.com |
Cuộc nổi dậy Whiskey bắt đầu vào năm 1791 và lên đến đỉnh điểm năm 1794 tại Pittsburgh, Pennsylvania. Tổng thống George Washington đề xuất áp thuế đối với mặt hàng rượu whisky nhằm thu hẹp nợ quốc gia sau chiến tranh. Nhưng những người nông dân nghèo ở Pennsylvania nhận ra rằng, mức thuế mới làm tổn thương họ và ủng hộ người giàu, họ đã từ chối nộp và tổ chức một loạt các cuộc biểu tình bạo lực.
Năm 1795, Tổng thống George Washington đã đưa ra lựa chọn khó khăn để tha thứ cho 2 người đàn ông Pennsylvania bị kết án tử hình vì tội phản quốc sau khi tham gia cuộc nổi dậy này. Cuối cùng, ông quyết định tha thứ cho họ và chấm dứt các cuộc bạo loạn. Đây là quyết định ân xá đầu tiên của một Tổng thống trong lịch sử nước Mỹ.
Tổng thống Andrew Jackson và tử tù George Wilson
Năm 1829, một người đàn ông tên George Wilson đã bị kết án về nhiều tội, trong đó có tội cướp tàu hỏa đưa thư và khiến tính mạng của bưu tá gặp nguy hiểm. Nhưng Wilson có quen quan chức ở Washington và những người đó đã thuyết phục Tổng thống Andrew Jackson ân xá. Wilson nhanh chóng được giảm hình phạt từ tử hình thành án tù 22 năm. Tuy nhiên, trong một động thái gây sốc, Wilson đã từ chối chấp nhận ân xá. Sau rất nhiều tranh chấp pháp lý, bạn bè của Wilson nhận ra rằng họ không thể buộc anh ta chấp nhận sự tha thứ, và cuối cùng Wilson đã bị treo cổ.
Tổng thống Andrew Johnson với quyết định mang tính hòa giải
Năm 1868, Tổng thống Andrew Johnson đã ân xá cho toàn bộ những người lính chiến đấu trong hàng ngũ phe Liên minh. Giáng sinh năm đó, ông đưa ra quyết định lớn này dù bị cho rằng đã quá khoan dung với những người bị coi là phản bội. Tuy nhiên, vị Tổng thống tin rằng đã đến lúc đất nước phải hòa giải với quá khứ.
Tổng thống Gerald Ford ân xá cho người tiền nhiệm
 |
| Tổng thống Gerald Ford phát biểu khi người tiền nhiệm Richard Nixon chăm chú lắng nghe, ảnh chụp tháng 10/1973 |
Đối mặt với cuộc luận tội sau vụ bê bối Watergate, Tổng thống Richard Nixon đã từ chức vào tháng 8/1974 và Phó Tổng thống Gerald Ford lên thay. Một tháng sau, cả nước Mỹ bàng hoàng khi tân Tổng thống Gerald Ford tuyên bố quyết định ân xá cho người tiền nhiệm của mình. Khi đó, Quốc hội đang chuẩn bị điều tra ông Nixon vì cản trở công lý, và quyết định của ông Ford gặp phải sự chỉ trích dữ dội, làm cho nước Mỹ phân cực hơn. Đó là lý do tại sao ông Ford không giành được nhiệm kỳ thứ hai vào năm 1976.
Tổng thống Jimmy Carter và thành viên nhóm nhạc dân gian
Peter Yarrow là một trong 3 thành viên nhóm nhạc rock dân gian “Peter, Paul và Mary” nổi lên trong nền âm nhạc Mỹ những năm 1960. Nhưng anh ta đã dính bê bối vào năm 1970 khi bị kết án vì có hành vi không đứng đắn với một người hâm mộ 14 tuổi. Yarrow đã bị kết án 3 tháng tù giam, nhưng vào ngày cuối cùng tại chức năm 1981, Tổng thống Jimmy Carter đã ân xá cho nhạc sĩ này.
Tổng thống Ronald Reagan ưu ái ông chủ đội New York Yankees
George Steinbrenner, chủ sở hữu của đội bóng chày New York Yankees, năm 1974 đã bị kết án về 14 tội hình sự vì đã đóng góp tài chính bất hợp pháp cho chiến dịch tái tranh cử của cựu Tổng thống Nixon từ 2 năm trước. Steinbrenner đã nhận tội về hỗ trợ tài chính trái phép và cản trở công lý, bị buộc phải trả khoản tiền phạt 15.000. Mặc dù không phải ngồi tù ngày nào, George Steinbrenner vẫn được Tổng thống Reagan ân xá vào năm 1989.
Tổng thống Bill Clinton ân xá cho người anh em cùng cha khác mẹ
 |
| Tổng thống Bill Clinton và em trai cùng cha khác mẹ Roger Clinton. Ảnh: AFP |
Năm 1984, Tổng thống Bill Clinton đã chịu điều tiếng về thiên vị khi ân xá cho người anh em cùng cha khác mẹ của mình là Roger Clinton sau khi người này ngồi tù 1 năm vì tội phân phối cocaine. Đây là 1 trong số 140 quyết định mà ông Clinton ký ban hành vào ngày cuối cùng trên cương vị Tổng thống. Nhưng điều đó không ngăn được Roger Clinton ngừng phạm tội. Chưa đầy 1 tháng sau, ông này bị bắt vì lái xe trong tình trạng say xỉn và gây mất trật tự công cộng, kết quả phải nộp phạt và chịu 2 năm quản chế.
Tổng thống Bill Clinton cùng lệnh ân xá cho Patty Hearst
Thông tin Patty Hearst, con gái của ông trùm báo chí người Mỹ William Randolph Hearst bị một nhóm khủng bố bắt cóc năm 1974 khiến truyền thông của cả thế giới chú ý. Sau khi trải qua 57 ngày bị giam giữ, tra tấn và cưỡng bức, Hearst tuyên bố cô ta gia nhập nhóm khủng bố SLA để giành lại tự do.
Mọi thứ trở nên phức tạp khi lan truyền cảnh quay Hearst cùng SLA thực hiện một loạt vụ cướp có vũ trang. Người phụ nữ này sau đó đã bị bắt. Dù tuyên bố rằng đã bị những kẻ bắt giữ tẩy não, Patty Hearst đã bị kết án 7 năm tù. Năm 1979, Tổng thống Jimmy Carter đã ân xá giảm án cho nữ phạm nhân và tới năm 2001, Tổng thống Bill Clinton đã tha bổng cho người phụ nữ có số phận kỳ lạ này.
Tổng thống George H.W. Bush và vụ bê bối vũ khí Iran-Contra
Gần cuối nhiệm kỳ năm 1992, Tổng thống George H.W. Bush bị lên án vì ân xá cho ông Caspar Weinberger, cựu Bộ trưởng Quốc phòng cùng với 5 người khác dính líu tới vụ bê bối Iran-Contra. Vụ bê bối xảy ra trong nhiệm kỳ thứ hai của cựu Tổng thống Ronald Reagan, liên quan đến việc bán vũ khí bí mật cho Iran - lúc đó đang bị cấm vận - để tài trợ cho nhóm Contras (một nhóm nổi dậy ở Nicaragua). Thời điểm xảy ra vụ việc, ông Bush làm Phó Tổng thống và quyết định ân xá của ông đã gặp phải phản ứng dữ dội từ các đối thủ chính trị.
 |
| Tổng thống George H.W. Bush. Ảnh: BBC |
Tổng thống Barrack Obama tha bổng cho “người thổi còi”
“Quyền ban ân xá và khoan hồng là một trong những thẩm quyền sâu sắc nhất được trao cho Tổng thống Hoa Kỳ. Nó thể hiện sự tin tưởng cơ bản vào nền dân chủ của chúng ta, rằng mọi người xứng đáng có cơ hội thứ hai sau khi mắc sai lầm trong cuộc sống dẫn đến việc bị pháp luật kết án”.
Tính đến khi được Tổng thống Barack Obama ký lệnh tha tù vào tháng 1/2017, Chelsea Manning đã chấp hành án được 7 năm trong bản án 35 năm. Năm 2010, người từng là một nhà phân tích của tình báo quân đội Mỹ đã bị kết án vì để rò rỉ tài liệu mật về các hoạt động ngoại giao và quân sự gây tranh cãi trên khắp thế giới.
Qua thống kê, Tổng thống Barack Obama là người ban hành nhiều lệnh ân xá nhất kể từ sau nhiệm kỳ Tổng thống Harry S. Truman. Trong suốt nhiệm kỳ của mình, ông Obama đã khoan hồng cho gần 2.000 cá nhân, hầu hết là tội phạm ở mức độ thấp với tỷ lệ lớn là người Mỹ gốc Phi, và đó cũng là cách ông thúc đẩy cải cách tư pháp hình sự.
Tổng thống Donald Trump
Vào ngày 18/2/2020, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã công bố một loạt lệnh giảm án và tha tù cho một số cá nhân gây tranh cãi. Trong danh sách này có Bernard Kerik, cựu ủy viên cảnh sát thành phố New York, bị kết án 4 năm tù sau khi nhận tội lừa đảo và nói dối chính phủ.
(Tổng hợp)
Tiếp đến là Rod Blagojevich, cựu Thống đốc bang Illinois, bị kết án 14 năm tù vì tham nhũng. Bên cạnh đó cũng có những nhân vật ít được biết đến như Alice Marie Johnson, 64 tuổi, đang thụ án chung thân vì phạm tội ma túy bất bạo động.
Hôm 25/11, Tổng thống Donald Trump thông báo đã chính thức ân xá cho cựu Cố vấn An ninh Quốc gia Michael Flynn, người bị bắt vì các cáo buộc dính líu đến sự can thiệp của Nga vào cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2016.
Theo Trung tâm Nghiên cứu Pew, Tổng thống Trump vẫn được xem là tổng thống có số lần ân xá và giảm án ít nhất, nếu so với bất kỳ đời tổng thống Mỹ nào khác ở thời hiện đại.
(Tổng hợp)
