Ngay khi những chiếc xe tăng và phương tiện quân sự đầu tiên của Nga lăn bánh vào lãnh thổ Ukraina vào ngày 24/2, giá hàng hóa đã tăng vọt. Giá dầu đã ngay lập tức vượt ngưỡng 100 USD/thùng trong khi nhôm và lúa mì tăng lên mức cao nhất trong vòng 9 năm qua.
Sự gia tăng này phản ánh lo ngại của các nhà giao dịch rằng, cuộc chiến liên quan đến Nga - nhà cung cấp dầu, khí đốt tự nhiên, than, nhôm và lúa mì - và Ukraina - cũng là nước xuất khẩu lúa mì và hạt có dầu lớn nhất thế giới- có thể gây ra lạm phát, làm gián đoạn chuỗi cung ứng và cản trở đà phục hồi của kinh tế toàn cầu phục hồi.
Một tháng sau cuộc xung đột, hầu hết những nỗi sợ hãi đó đã và đang trở thành sự thật.
Lạm phát tăng chủ yếu do giá năng lượng và lương thực tăng cao, tình trạng thiếu lúa mì đang làm sâu sắc thêm cuộc khủng hoảng lương thực, đặc biệt là ở các nước Bắc Phi và Trung Đông; tăng trưởng kinh tế đang bị đình trệ, khiến các nhà kinh tế cắt giảm dự báo tăng trưởng toàn cầu.
"Theo thời gian, dòng chảy thương mại hàng hóa toàn cầu sẽ cần phải thích ứng với một số hoặc tất cả nguồn cung từ Nga/Ukraina, cho dù do thiệt hại về cơ sở hạ tầng, các lệnh trừng phạt hay lo ngại về đạo đức", nhà kinh doanh hàng hóa lớn Glencore (Đức) cho biết trong báo cáo hàng năm của mình vào tuần trước.
Khủng hoảng nguồn cung Aluminium
Giá nhôm đã tăng chóng mặt trong tháng qua, vượt qua mức đỉnh mà họ đạt được vào năm 2008 trong cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu. Các thương nhân đang băn khoăn về nguồn cung từ Nga, quốc gia sản xuất khoảng 6% nguồn cung nhôm thế giới.
Đợt tăng giá gần đây nhất diễn ra sau khi Australia quyết định cấm xuất khẩu alumin và bauxite sang Nga – nguyên liệu được sử dụng để sản xuất nhôm. Australia cung cấp gần 20% lượng alumin cho Nga. Động thái của Canberra được cho là sẽ tiếp tục làm gián đoạn hoạt động sản xuất tại công ty nhôm khổng lồ UC Rusal của Nga.
Uday Patel, một chuyên gia của Wood Mackenzie – công ty nghiên cứu thị trường toàn cầu- viết trong một ghi chú rằng, mặc dù lệnh cấm xuất khẩu bauxite là không quan trọng vì UC Rusal không nhập khẩu bất kỳ bauxite nào từ Úc, nhưng lệnh cấm xuất khẩu alumin sẽ có tác động đáng kể đến công ty.
"Ngày càng có nhiều khả năng lựa chọn duy nhất để UC Rusal tìm cung cấp nguồn alumin sẽ là mua qua các công ty Trung Quốc. Một kết quả có thể xảy ra là người mua Trung Quốc mua alumin và chuyển hướng bán qua các cảng phía đông Nga. Tuy nhiên, điều này đặt ra một thách thức chính trị đáng kể đối với mối quan hệ thương mại của Trung Quốc với phần còn lại của thế giới”, Patel cho biết thêm.
Giá dầu và khí đốt tăng cao
Dầu và khí đốt được cho là những mặt hàng được theo dõi nhiều nhất trong tháng qua khi Liên minh châu Âu tranh luận liên tục về việc áp đặt lệnh cấm vận dầu mỏ đối với Nga nhằm làm mất đi nguồn thu lớn nhất của Moscow. Trong khi Mỹ đã áp đặt lệnh cấm đối với dầu mỏ của Nga, EU – khu vực phụ thuộc rất nhiều vào Nga về nhu cầu năng lượng - vẫn đang tranh luận về việc có tham gia lệnh cấm vận.
Giá dầu và khí đốt đã tăng trong những tháng qua trong bối cảnh lo ngại về nguồn cung do các công ty từ chối mua hoặc vận chuyển dầu của Nga để tránh bị vi phạm các lệnh trừng phạt, vì lý do đạo đức hoặc để ngăn chặn bất kỳ thiệt hại nào về danh tiếng.
Dầu thô Brent tiêu chuẩn toàn cầu, đứng ở mức khoảng 90 USD vào tháng 2, đã tăng lên mức cao nhất trong nhiều năm là 139 USD / thùng vào ngày 7/3. Nó hiện đang được giao dịch ở mức 118 USD/thùng. Giá xăng và dầu diesel cũng tăng đáng kể.
Louise Dickson, một chuyên gia của Rystad Energy cho biết: “Những nhà đầu cơ cho rằng giá sẽ tăng thêm một lần nữa khi Tổng thống Mỹ Joe Biden tới Brussels và khả năng EU sẽ gia nhập lệnh cấm vận nhập khẩu dầu của Nga”.
Nga đã đe dọa sẽ cắt nguồn cung cấp khí đốt cho châu Âu trong trường hợp EU cấm vận dầu mỏ, điều này đã làm tăng thêm sự biến động thị trường trong ngắn hạn, Louise Dickson dự báo.
Giá khí đốt tự nhiên ở châu Âu đã tăng lên mức cao nhất mọi thời đại là 345 euro mỗi megawatt/h (MWh) vào đầu tháng này. Chúng tương đối ổn định trong những tuần gần đây, rơi vào khoảng 100 euro/MWh. Tuy nhiên, quyết định của Tổng thống Nga Vladimir Putin hôm thứ Tư rằng các quốc gia "không thân thiện" mua khí đốt của Nga sẽ phải thanh toán bằng đồng RUB thay vì euro hoặc USD đã làm tăng thêm yếu tố bất ổn trên thị trường khí đốt châu Âu.
Vinicius Romano, một nhà phân tích của Rystad Energy, cho biết: “Việc thực thi cá quyết định của Putin có vẻ rất không rõ ràng: gần như tất cả các hợp đồng mua khí đốt của Nga vào châu Âu đều được tính bằng đồng euro hoặc USD”.
"Các thỏa thuận cung cấp khí đốt thường được coi là bất khả xâm phạm: và trong một kịch bản cực đoan, việc đòi thanh toán bằng đồng RUB có thể khiến người mua mở lại các khía cạnh khác trong hợp đồng của họ -– chẳng hạn như thời hạn -– và chỉ đơn giản là tăng tốc độ rút khỏi hoàn toàn các hợp đồng đối với khí đốt của Nga ", Romano nói.
Khủng hoảng lương thực ngày càng trầm trọng
Cuộc chiến ở Ukraina đã ảnh hưởng đến nguồn cung cấp lúa mì, ngô và dầu hướng dương ở một số nơi trên thế giới, khiến Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres phải cảnh báo về một "cơn bão đói và sự suy thoái của hệ thống lương thực toàn cầu".
Nga và Ukraine cùng chiếm khoảng 30% lượng lúa mì xuất khẩu toàn cầu. Hai quốc gia này cùng nhau chiếm tới 80% lượng dầu hướng dương xuất khẩu của thế giới.
Các lực lượng Nga đã chặn các tàu chở lúa mì rời Biển Đen, một tuyến đường thương mại quan trọng đối với ngũ cốc. Chiến tranh cũng đã gây nguy hiểm cho việc thu hoạch lúa mì của Ukraina, đe dọa hơn nữa đến an ninh lương thực.
Giá lúa mì đang ở mức cao nhất kể từ năm 2008 và dự kiến sẽ tiếp tục tăng. Giá dầu hướng dương cũng tăng trên toàn thế giới. Nỗi lo thiếu hụt nguồn cung đang khiến người dân ở một số nước châu Âu tích trữ dầu ăn và bột mì.
Cuộc khủng hoảng đang được cộng thêm bởi sự gia tăng của giá phân bón khiến nông dân trên toàn cầu giảm diện tích canh tác. Nga là nước xuất khẩu lớn các chất dinh dưỡng cho đất như bồ tạt, amoniac và urê.
EU dự kiến phân phối 500 triệu euro (550 triệu USD) để giúp nông dân đối phó với giá nhiên liệu, thức ăn và phân bón cao hơn. Đồng thời, khoản trợ giúp này cũng cho phép nông dân trồng thêm ngũ cốc trên đất bỏ hoang nhằm hạn chế sự gia tăng giá lương thực và ngăn chặn bất kỳ sự thiếu hụt tiềm năng nào.
Thị trường Nickel “điên đảo”
Vào ngày 8/3, giá niken đã tăng hơn gấp đôi, lên hơn 100.000 USD/tấn do nhà sản xuất lớn của Trung Quốc là Tsingshan Holding buộc phải mua một lượng lớn để bù đắp cho số lượng dự trữ của mình. Sự siết chặt thị trường, diễn ra trong bối cảnh lo lắng về sự chậm trễ nguồn cung do xung đột Ukraina, đã khiến Sàn giao dịch kim loại London (LME) tạm dừng giao dịch.
Nga cung cấp khoảng 10% niken trên thế giới, nguyên liệu được sử dụng trong pin lithium-ion và sản xuất thép không gỉ.
Giá niken tại sàn LME đã giảm xuống khoảng 30.000 USD/tấn nhưng vẫn cao hơn nhiều so với mức trước khi xâm lược.
Giá niken cao đã gây thêm khó khăn cho các nhà sản xuất ô tô điện, những người phải vật lộn với chi phí nguyên liệu thô như lithium và coban tăng cao trong vài tháng qua.
Chi phí đầu vào cao đã buộc Tesla, một công ty xe điện hàng đầu thế giới – đã phải tăng giá trên nhiều mẫu ô tô của mình. Hơn một chục nhà sản xuất xe điện Trung Quốc cũng đã tăng giá bán trong những tháng gần đây.
