Dọc theo bờ biển nhiệt đới của Việt Nam, nông dân nuôi tôm đang đứng trong các ao nhân tạo chăm sóc tôm.
Chính những người nông dân đã giúp Việt Nam gia nhập hàng ngũ các nhà xuất khẩu tôm hàng đầu châu Á, đưa tôm đi khắp thế giới với giá cả cạnh tranh và góp phần tăng gấp đôi giá trị thương mại của ngành tôm toàn cầu trong thập kỷ qua.
Một giải pháp là chuyển canh tác từ rừng ngập mặn sang các hồ nhân tạo, cho phép kiểm soát chất lượng nước và khí hậu. Tuần trước, Việt Úc, công ty sản xuất giống lớn nhất Việt Nam, đã khai trương một nhà máy chế biến trị giá 17 triệu USD, biến công ty này thành doanh nghiệp tôm tích hợp đầy đủ duy nhất của đất nước, xử lý mọi bước từ nuôi ấu trùng đến xuất khẩu tôm trưởng thành.
Nhà máy mới, theo công ty, được tự động hóa 70% và có diện tích bằng 14 sân bóng đá ở Bạc Liêu.
Ngành tôm Việt Nam đang từng bước cải thiện công nghệ nuôi trồng. Ảnh: Nikkei
Một công nghệ đang hỗ trợ quá trình chuyển đổi từ môi trường nuôi tôm tự nhiên sang ao nhân tạo là hệ thống nuôi thủy sản tuần hoàn (RAS), liên tục lọc và tái sử dụng nước. Các nhà môi trường cho biết phương pháp này là bền vững và cho phép sản xuất ra khối lượng thủy sản cao hơn nhưng ít nước thải hơn và nguy cơ hủy hoại hệ sinh thái thấp hơn.
Một điểm yếu duy nhất là các thực khách có thể phải chấp nhận mức giá cao hơn, vì các nhà phân tích cho biết một số công nghệ đi kèm với khoản đầu tư trả trước khổng lồ. Đối với Việt Úc, công ty này sử dụng hệ thống "dòng chảy" liên tục lấy nước vào và ra khỏi ao theo định kỳ.
Họ cũng cho biết tôm của công ty được nhân giống bằng cách sử dụng "công nghệ di truyền định lượng" và phân tử để giúp tôm "có khả năng thích nghi tốt hơn cũng như khả năng kháng bệnh mạnh hơn".
"Bền vững ở đây có nghĩa là thân thiện với môi trường nhưng cũng bền vững cho người tiêu dùng vì hoàn toàn không sử dụng kháng sinh hoặc hóa chất", công ty này cho biết.
Theo ông Andrew Wyatt, phó giám đốc nhóm môi trường IUCN, Việt Nam là nước xuất khẩu tôm đông lạnh hàng đầu thế giới sau Ấn Độ và Ecuador nhưng chỉ gần đây mới bắt đầu áp dụng RAS, phương pháp này sẽ hiệu quả hơn và ít phải bơm nước ngầm hơn so với các trang trại truyền thống.
Ông nói: "Trong các trang trại nuôi tôm thâm canh, bạn đang ở trong một môi trường mở. "Bạn nuôi vụ tôm và sau đó bạn xả nước thải chứa đầy chất thải của tôm".
Ông nói thêm, những người nuôi tôm truyền thống sử dụng kháng sinh để chống lại các chu kỳ bệnh "bùng nổ" được kích hoạt khi họ thêm nước sông hoặc kênh, có khả năng gây bệnh, để tránh thay đổi hóa học nước do bốc hơi.
Ông Wyatt cho biết: "Độ mặn tăng lên, nồng độ amoni tăng lên" khi mực nước giảm. "Sự cân bằng hóa học trong ao bị mất cân bằng. Đó là thứ giết chết tôm".
Nhu cầu tiêu thụ tôm toàn cầu xuất phát từ độ tươi của nó và tôm có thể chế biến thành rất nhiều món ăn. Nhu cầu này đã thúc đẩy xuất khẩu tôm toàn cầu đạt giá trị 22 tỷ USD vào năm 2021, gần gấp đôi quy mô của một thập kỷ trước đó, theo tổ chức trực quan hóa dữ liệu (OEC).
Dữ liệu của OEC cũng cho thấy Thái Lan là nhà xuất khẩu hàng đầu cho đến năm 2012, sau đó bị Ấn Độ vượt qua, tiếp theo là Việt Nam, Indonesia và Trung Quốc.
Ông Steve Hedlund, giám đốc truyền thông của Global Seafood Alliance, một cơ quan thương mại, cho biết công nghệ đang tạo điều kiện cho một con đường dẫn đến "nuôi tôm trên đất liền sôi động hơn và tạo ra giá trị thương mại".
Ông nói: "Tôm RAS vẫn là một sản phẩm nhỏ. "Chi phí tương đối cao và sản lượng trên toàn cầu tương đối thấp. Thêm vào đó, tôm RAS phải được bán với giá cao hơn cho các thị trường cao cấp. Nó không thể cạnh tranh như một mặt hàng".
Các trang trại RAS đang xuất hiện ở ngày càng nhiều nơi, từ Philippines đến Đài Loan (Trung Quốc), và đa dạng quy mô, từ các bể vận hành thủ công, chi phí thấp đến các hệ thống quy mô lớn phức tạp.
OEC cho biết Việt Nam có hơn 100.000 trang trại nuôi tôm theo một số ước tính, thường là các doanh nghiệp gia đình nhỏ, đóng góp vào kim ngạch xuất khẩu đông lạnh trị giá 2,3 tỷ USD vào năm 2021. Tại Việt Úc, nhà máy mới đánh dấu bước cuối cùng để công ty bao phủ toàn bộ chuỗi giá trị của ngành.
Ông Hedlund nói rằng công nghệ như tuần hoàn nước, được sử dụng để nuôi trồng tất cả các loại hải sản, mang lại khả năng dự đoán cho doanh nghiệp, nhưng ông cũng cảnh báo thêm: "Không có phương pháp nuôi động vật nào, dưới nước hay trên cạn, mà không có rủi ro".
(Nguồn: Nikkei Asia)
