“Nhị Hà chở ngàn năm trên ngọn sóng hoa văn
Cổ ngư dệt chiều thu thảo…”
Sài Gòn tháng 12 mát dịu như ngày Tết hanh khô Hà Nội quê tôi. Đầu tuần rồi, nghe đài báo Hà Nội đã có lúc xuống đến 11độ C. Ở xa… lúc nào cũng thèm mùa đông Hà Nội. Thế mà mùa đông ập đến không kịp trở tay, nỗi nhớ từ phương trời chỉ có nắng với hai mùa khô ướt tê tái hơn cả nghe tin gió mùa về ở nơi ấy.
Nhớ, nên cứ ngừng vẽ là tôi đọc thơ Trần Kim Hoa. Gần như là thuộc hết "Bên Trời" rồi, nhưng chiều nay nắng yếu, cuối ngày mà màu nắng như khóc khi cứ hây hẩy qua tán lá. Hôm nay Hà Nội hiện ra trong thơ Hoa như cào cấu nỗi nhớ trong tôi:
“ngày không bắt đầu bằng mặt trời
mưa li ti cám dỗ
hàng cây chiều qua hớn hở
sáng nay so vai
ngã tư chiều qua hớn hở
sau một đêm trong hơi nước như đàn kiến bơi…
….
Hà Nội gió mùa đông bắc về
phố chưa kịp trở vàng
ai đó vội thốt lời yêu đã vội vã chia tay
những ngày thu cuối cùng phập phù trên cây bàng lá đỏ
như tấm áo phù dung
sắp sửa tuột khỏi bờ vai thiếu phụ…”
Phải ngấm, phải yêu, phải thương tiết trời Hà Nội thật như Hoa mới có thể viết câu thơ như tranh vẽ như thế. Cuối thu nhưng nơi ấy lá chưa vàng, chưa rụng đâu.
Thu Hà Nội không phải thu châu Âu hay thu châu Mỹ, châu Úc. Cây và phố nhuộm màu là cuối đông cơ.
Nhưng mùa đông mới thật gây nhớ dù rét, dù buốt và đời sống vất vả hơn ngày nắng nhiều lắm.
Nhưng có vất vả mới gây nhớ và nghiện quê hương.
Tập thơ "Bên Trời" của Trần Kim Hoa. |
Tôi đã từng in hai tập sách ảnh về đời sống hè phố Hà Nội. Tôi yêu sự chật chội, ngổn ngang của phố cũ trong thời mới, yêu cả vỉa hè đi bộ kiểu lượn sóng lên lên xuống xuống vì xe cộ, vì hàng, quán, vì mọi thứ đều đổ ra vỉa hè, từ ăn, chơi, nghỉ ngơi và nói cười vui buồn. Hà Nội khói bụi, tắc đường, Hà Nội nắng nực kinh hãi và rét buốt cắt da, Hà Nội có ngày nồm nhớp nháp, có ngày nóng ra đường như nướng thịt.
Nhưng, nếu ta yêu nơi ta sinh ra thì bằng đó thứ đều là chất gây nhớ, gây nghiện khi trở trời không về được.
Trần Kim Hoa viết thế này:
“Hà Nội thủng thẳng vỉa hè
Hà Nội kẹt xe từ 7 giờ sáng
Hà Nội của người đi xa se sắt nhớ
chợ Bắc Qua mê mệt tiếng người…”
Cả gia đình tôi là lính. Bố mẹ và anh chị đều mặc áo trận mạc. Là con gái út, tôi lên xe từ phố Bảo Khánh, vượt sông Hồng sông Đuống lên thẳng trường sĩ quan ở Hà Bắc vào ngày cuối thu năm 1978, hết chiến tranh biên giới phía Bắc, cuối năm 1979 theo đoàn tiền trạm, tôi bí mật lên tàu quân sự vào Nha Trang, qua cửa sổ tàu trước khi vào ga Hàng Cỏ, nhìn xuống phố, cách nhà có 20m, thấy mẹ đang lúi húi nấu cơm cạnh gốc bàng mà không được gọi, không được nhắn.
Hôm nay đọc “Hà Nội tôi mơ” của Trần Kim Hoa tôi khóc như suối chảy:
“mẹ tiễn anh qua lối hoa đào nở
ga Hàng Cỏ đoàn tàu lăn bánh
ngày Bắc đêm Nam phấp phỏng phố phường
tôi nhớ anh lên đường rất vội
ba lô mới tinh cất kín thư tình
môi cười run run rất khẽ
bím tóc người yêu xanh biếc giảng đường…
Hà Nội thập kỷ bảy mươi không ai ra đường áo trắng
mũ rơm sơ tán ngoại ô
Hà Nội trong nhiều giấc mơ
Trai tráng trở về sạm đen khói súng”
Một dòng thôi, Hoa đã viết cho cả thời thơ ấu và tuổi trẻ của tôi.
“của tôi một ngày thương nhớ
Hà Nội xênh xang phố phường
Hàng Đào đỏ bừng đôi má
Hàng Lược chải mái tóc mây…
…
của tôi, nơi người đã đến
Hà Nội không màng phấn son
hàng cây tưng bừng đến hẹn
kỷ niệm chất đầy trong tim…”
Tháng 12. Cả tuần nay Sài Gòn mưa trái mùa. Ngoài kia khăn áo mùa đông kín mít.
“băng qua đường
vấp phải heo may…”
“trái tim khẽ rung lên
chỉ là giá lạnh ngoài cửa thôi…”
“ngày vội trôi như nước
đêm tất tả về sáng
trăng trên cao đơn độc dọn mình
gió trên cao
bươn bả tìm mình
dảnh mạ lội bùn
tháng chạp chân son
đồng chiều lục lạc
vùi trong sương lạnh
khúc đồng dao mắt tròn xoe”
“mặt trời mỗi ngày dán lên cánh cửa
mệnh lệnh duy nhất
sống
để cảm nhận niềm vui thật thà như đếm
và nỗi buồn lẳng lơ
để tiễn đưa từng sợi tóc xanh
nghe tiếng chim ríu rít trên cành
để tằn tiện từng xu kiếm được
và đánh rơi chuỗi hạt thời gian trong đáy giếng lợi danh
để khóc những giọt nước mắt ngày xưa thì trong bây giờ thì đục
đi hết cơn mơ dẫu ngắn hay dài
và biết mình thực ra đang đợi
giấc mơ cuối cùng…”
Người đàn bà thơ đã nhòa nhoẹt trong tôi gần 30 năm chìm trong im lặng, chưa một lần nào gặp thơ Hoa, đọc tâm hồn nhà thơ ra giấy, ra chữ mà tôi không lặng đi, vì ngỡ nhà thơ viết riêng cho mình, viết hộ lòng mình, viết hộ ký ức mình.
Nhà thơ Trần Kim Hoa. |
Gặp và biết Hoa lâu lắm rồi, từ ngày cũng đang làm báo, vài lần thoáng qua khi đi cùng chị gái đến VPĐD báo Phụ nữ HCM ở Hà Nội những năm 1990…
Mãi mới đây, gặp lại Hoa trên Facebook, lâu lâu được đọc một bài mới, tôi nhận ra thơ sao người vậy. Hoa ra tập thơ "Bên Trời", tôi mới mạnh dạn hỏi rằng, tập này có bán trong Sài Gòn không. Ngay sau đấy Hoa gửi cho tôi tập thơ mới ra. Tôi không đọc ngay. Rồi tôi nhẩn nha… những khi trống trải nhớ nhà.
Hai tháng rồi, tôi thấy mình trong từng con chữ của Hoa, tôi đọc và chìm mình trong nhớ nhung ký ức; đồng cảm rồi, thuộc cả chữ rồi, chiều nay thời tiết Sài Gòn hiu hiu gió lạnh, pha ấm trà nhài, bỗng nước mắt cứ chảy, tôi bật ra lời: “rồi như khói mỏng về trời - cách duy nhất để đầy thêm và vơi bớt”. Là chữ Hoa viết, nhưng tôi đảo câu.
Lần nào gặp đâu đó bài thơ trên báo hay tạp chí mà khiến tôi ẩn trong từng mênh mông ký ức và hình ảnh do câu chữ mở ra, dìm tôi đi mướt mát, rưng rưng, phải rất lâu sau lắng lại, tôi mới tìm xem ai là tác giả mà khiến tôi tan loãng thế này. Hầu như lần nào cũng là thơ Trần Kim Hoa. Thơ hay tranh đầy cảm xúc không nệ tên tác giả.
Hoa viết khơi gợi từ cảm xúc tâm tư trái tim. Con chữ mềm như tâm hồn trải ra, cô đọng, chắt lọc. Bộc bạch, khát khao, nhớ nhung, nuối tiếc và dặn lòng… Tôi thấy ký ức đã trải qua, thấy thời gian, thấy gió, thấy bốn mùa và thấy thân phận, tình yêu trong mỗi dòng:
“đơn độc mũi tên mùa hạ
ký ức chói chang
hoa xấu hổ góc vườn xưa yêu dấu
ban trưa trôi nhanh trên một cánh chuồn…”
….
“ta biết những hư không những khoảng trống những phương trời
người với người, mùa thu với mùa thu, dòng sông với bên bồi bên lở
biết cỏ đã bén xanh một thời, đã héo vàng một thuở
dễ ta có khác gì nhau…”
Tôi nhớ từng câu, từng dòng như thể ký ức ấy, tâm tư ấy… là của mình. Nhưng là thơ của Hoa.
Chiều nay, trong nhà tôi, chỉ cần mượn mấy dòng Hoa viết thôi:
“nắng len khe cửa
gió gối thì thào
gương mặt mùa hè sao đêm nhức nhối
ta và mình
như thể một bình minh
giấc mơ thuở nào nhen lên
vành môi thuở nào à ơi
à ơi
nắng
vắng…”
Đọc thơ Hoa không phải để kể lại thơ Hoa thế nào.
Chỉ muốn cám ơn nhà thơ đã nuôi tâm hồn tôi sau quá nhiều năm tháng trống trải thèm cả lửa, thèm cả rét, thèm cả gió, thèm mênh mông, thèm tụ hội, thèm tiếng cười, thèm vòng ôm và thèm cả cô đơn… khi trời se lạnh và cả khi nắng rát mặt phơi sương, khi ở nhà hay ở vùng núi cao, ở nơi biển vắng hay phố đông đều trải phía sau những vần thơ mượt như viết hộ mình.
“năm cũ về chốn cũ
bãi bờ nằm xanh rêu
dấu chân con còng nhỏ
vẽ chữ chi kín chiều”.
Làm thơ là để mở lòng mình, tôi không chúc mừng Hoa dù tập thơ "Bên Trời" nhận giải thưởng lớn, được ghi nhận, đồng cảm là người viết hạnh phúc rồi. Nhưng tôi cảm ơn nhà thơ đã có thơ cho tôi và chắc chắn cho cả nhiều người nữa rưng rưng, thấy mình được bộc bạch, trong lặng thẳm lòng mình, khi đọc thơ Hoa.
Người đẹp thế, mắt long lanh tròn vo lại cứ như buồn buồn, sâu sâu, thăm thẳm thế thì thơ đẹp và trải rộng cho bao người đồng cảm là đúng Hoa rồi. Gần 50 bài thơ chảy trong máu tôi, không nhạt một bài nào.
Vài ngày nữa thôi là sang năm mới rồi.
“xé nốt tờ lịch cũ
tháng ngày hóa thênh thang
ngựa non yên đã thắng
đò đầy đợi người sang
rũ tấm khăn phiền muộn
những ngọn gió lên đường
những dòng sống cuộn chảy
những chân trời nguôi ngoai…”
Cứ sống như mệnh lệnh, để mãi bay như gió, lao về phía trước như ngựa và ấm áp như ngọn lửa chở những câu thơ yêu tin cuộc đời mãi Hoa nhé, người đàn bà đẹp trong gió - mây, khói - hoa - cỏ - nắng - rét và chữ.