Số hoá một trong những tài liệu thực vật học cổ xưa nhất

Bản thảo Specimens of the Plants and Fruits of the Island of Cuba (tạm dịch: Các loài thực vật và trái cây của hòn đảo Cuba) được Nancy Anne Kingsbury Wollstonecraft (một phụ nữ, một nhà thực vật học nghiệp dư người Mỹ) chuyển đến Cuba sống vào những năm 1820 viết và biên soạn. Cuốn sách được cho là một trong những công trình toàn diện nhất về cỏ cây Cuba thời kỳ thuộc địa, và là nguồn tài nguyên quan trọng cho việc nghiên cứu lịch sử tự nhiên ở thuộc địa.

“Ý nghĩa của cuốn sách này nằm ở chỗ nó là một trong những tài liệu về thực vật sớm nhất được biết đến có chứa các hình ảnh minh họa về hệ thực vật Cuba”, Anne Sauer, giám đốc RMC Stephen E. & Evalyn Milman, trả lời qua email với atlasobscura.com.

Bản thảo Specimens of the Plants and Fruits of the Island of Cuba gồm ba tập, với 121 bức vẽ minh họa các loài thực vật phổ biến ở Cuba một cách chi tiết và sống động như thật. Kèm theo đó là 220 trang viết tay được bà Wollstonecraft viết bằng tiếng Anh, mô tả những quan sát cá nhân, những sự kiện lịch sử, ứng dụng bản địa, thơ ca liên quan đến mẫu thực vật.

Bản thảo gồm 220 trang viết tay và 121 hình minh họa các loài thực vật phổ biến ở Cuba. Nguồn: tiasang.com.vn

Mặc dù, bản thảo dường như thiếu 24 hình ảnh, không rõ liệu chúng đã bị mất hay đơn giản là chưa bao giờ được Wollstonecraft viết, nhưng vẫn được nhà thực vật học người Cuba Miguel Esquivel đánh giá là “Một viên ngọc quý của văn học thực vật ở Cuba,” và ông xếp nó vào số những khám phá vĩ đại nhất của khoa học về thực vật trong thời gian gần đây.

Dù chỉ là một nhà thực vật nghiệp dư, và không hỏi ý kiến hay nhận sự giúp đỡ nào từ các nhà thực vật học khác, nhưng các ghi chép của bà Wollstonecraft luôn tuân theo các quy ước khoa học, như các phần hình ảnh minh họa cho thấy thảm thực vật, vòng đời và sự mổ xẻ của các bộ phận sinh sản…

“Tôi nghĩ rằng bản thảo của Anne Wollstonecraft có tầm quan trọng lớn,” nhà dân tộc học Paul Cox, giám đốc điều hành của Phòng thí nghiệm Hóa học não ở Jackson, Wyoming, Hoa Kỳ nhận xét. “Mặc dù những loại cây mà bà ấy vẽ và mô tả trong bản thảo nói chung là phổ biến, nhưng những ghi chú chi tiết về cách người bản địa thời đó sử dụng chúng đã mở ra một khía cạnh hoàn toàn mới để các nhà nghiên cứu khám phá những loại dược phẩm mới.” Ví dụ, bà đã ghi lại rằng rễ của cây mãng cầu xiêm được sử dụng như một loại thuốc giải độc cho cá, và lá của nó như một loại thuốc chống ký sinh trùng và chống động kinh.

Nhiều tháng trước khi mất, bà Anne Wollstonecraft đã gửi bản thảo gần như hoàn chỉnh cho một nhà xuất bản, nhưng Specimens of the Plants and Fruits of the Island of Cuba chưa bao giờ được xuất bản. Nhiều năm về sau, bản thảo trên được các học giả cho là một tác phẩm thất lạc, dù có tài liệu có đề cập, nhưng chưa ai được nhìn thấy. Năm 1923 một giảng viên là hậu duệ của gia đình bà Anne Wollstonecraft đã tặng lại bản thảo cho Đại học Cornell.

Hiện bản thảo Specimens of the Plants and Fruits of the Island of Cuba đã được số hóa để xem hoặc tải xuống trực tuyến qua Thư viện Kỹ thuật số HathiTrust, một phần của Thư viện về các bộ sưu tập bản thảo hiếm (RMC) của trường đại học Cornell, Mỹ.

Anne Kingsbury Wollstonecraft sinh ngày 29 /10 / 1791, tại Rindge, New Hampshire, Hoa Kỳ. Bà là một nhà thực vật học, nhà tự nhiên học, họa sĩ minh họa thực vật và người ủng hộ quyền phụ nữ, hoạt động tích cực ở Cuba thuộc địa vào đầu thế kỷ XIX.

Sau cái chết của chồng Charles vào năm 1817, bà Anne Kingsbury Wollstonecraft chuyển đến tỉnh Matanzas của Cuba sinh sống và bắt đầu nghiên cứu đời sống thực vật của hòn đảo. Vào những năm 1820, bà đã tạo ra một bản thảo có minh họa chi tiết các mẫu cây và trái của Cuba. Dù không được xuất bản nhưng từ khi tìm lại và được số hóa, bản thảo được đánh giá là một nguồn tài nguyên quý giá cho việc nghiên cứu lịch sử tự nhiên ở Cuba thời kỳ thuộc địa.

Trong khi Wollstonecraft dành phần lớn thời gian của mình cho thực vật học và sinh thái học, bà cũng viết nhiều bài viết đấu tranh để cải thiện quyền của phụ nữ. Với bút danh D’Anville, Wollstonecraft viết The Natural Rights of Women (Quyền cơ bản của phụ nữ) kêu gọi cải thiện hệ thống giáo dục Mỹ và nhấn mạnh cần có thêm nhiều cơ hội để có dược những cô gái trẻ nghiên cứu văn học và khoa học: “Phụ nữ không còn sợ hãi nữa, cũng không nên ngượng ngùng đến với lịch sử, địa lý, lịch sử tự nhiên hay với bất kỳ xu hướng mở rộng tầm nhìn của mình, tăng cường hiểu biết, cải thiện thị hiếu thẩm mĩ hoặc bồi đắp tâm hồn mình”.

Anne Kingsbury Wollstonecraft mất ngày 16 tháng 5 năm 1828, tại Cuba.